مهارت نه گفتن در نوجوانی به شکلی موثر + ۷ توصیه کاربردی

مهارت «نه» گفتن چیست ؟ وقتی کسی چیزی را از ما می‌خواهد و درخواستی را مطرح می‌کند؛ بدون شک اولین جوابی که به ذهنمان می‌رسد، جواب مثبت و «بله» خواهد بود. حال چه در زندگی اجتماعی و روزمره باشد، چه در محیط حرفه‌ای و کاری، هی فرقی ندارد. حتی بعضی اوقات، اگر به قیمت ناراحتی و سختی و زحمت خودمان باشد.جوابمان می‌تواند به دلایل بسیاری، هنوز هم همان «بله» باشد.

برای حل این مشکل، تنها یک راه حل وجود دارد. اگر می‌خواهید دست دیگران را برای تصمیم‌گیری درباره زمان، انرژی و احساسات خود کوتاه کنید، نیاز دارید و باید گفتن «نه» را بیاموزید! مهارت نه گفتن به صورت موثر، صحیح و محترمانه، مهارتی است برای کل زندگی و در هر برهه و در هر موقعیتی، به کارمان خواهد آمد. اگر نه گفتن را به شکلی اصولی یاد بگیریم، بدون شک زندگی لذت‌بخش‌تر، پرمعناتر و پرثمرتری خواهیم داشت.

این مقاله هم برای شما والدین است، هم برای شما نوجوانان جویای نام. مهارت گفتن نه، مهارتی است که هم باید در والدین تقویت شود، و هم در نوجوانان. از آنجایی که نوجوانی مقطعی است بس شکننده و حساس، و از طرفی بهترین زمان برای پرورش عادات مثبت به شمار می‌رود، بدیهی است که نه گفتن را نیز باید از همین زمان در خودمان نهادینه کنیم. با ما در این مقاله از «وبسایت نوجوان ها» همراه باشید تا نه گفتن موثر و البته اهمیت آن را بیاموزیم.

 

“زمانی که به دیگران «آری» می‌گویید؛ حواستان باشد که به خودتان «نه» نگفته باشید.”

(پائولو کوئیلو)

 

چرا مهارت نه گفتن، مهم است؟

اینکه بتوانیم به راحتی، با شجاعت و با اعتماد به نفس، آن چیزی را انتخاب کنیم که فکر می‌کنیم درست است، تاثیر مهم و البته مثبتی در جریان زندگی ما خواهد گذاشت.

زمانی که بتوانیم بین آن چیزی که باید انجامش دهیم و آن چیزی که دوست داریم انجامش دهیم، تعادلی به وجود بیاوریم؛زندگی بدون شک پیچیدگی کمتری خواهد داشت و لذت‌بخش‌تر خواهد بود. مهارت نه گفتن نیز درست مثالی بارز از همین ادعاست؛ پس آموختن آن می‌تواند بسیار حیاتی باشد.

نه گفتن هیچ ایرادی ندارد. هیچ شرمی در آن نیست و هیچ نوع وجدان دردی به همراه نخواهد داشت.

البته اگر به صورت موثر و اصولی انجام شود.

اگر دوست دارید زمان کافی برای انجام هر کاری را داشته باشید، اگر می‎خواهید از اضطراب دور بمانید، اگر دوست دارید و از همه مهم‌تر، اگر می‌خواهید مناعت طبع و عزت نفس داشته باشید، مهارت نه گفتن به شکل موثر، باید اولیت‌تان باشد.

5 دلیل در بیان اهمیت مهارت «نه» گفتن

برای بیان اهمیت مهارت نه گفتن، 5 دلیل را می‌توان نام برد:

1. شما را به اهدافتان نزدیک‌تر می‌کند

زمانی که به هر درخواستی از سوی دیگران جواب مثبت می‌دهید، در واقع دارید برای آن‌ها زندگی می‌کنید. زندگی برای دیگران و عدم توانایی در تصمیم‌گیری برای خود، نه تنها اهداف و آینده‌ی شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بلکه هویت و شخصیت شما را نیز خدشه‌دار می‌کند. حال فرقی ندارد که این درخواست از جانب همکار و برای انجام دادن کارهای او باشد، چه از طرف دوستان برای انجام کار غیراخلاقی باشد، چه درخواستی غیرمنطقی از جانب والدین باشد.

2. شما را از اضطراب و سراسیمگی دور می‌کند

وقتی که همیشه در جواب دیگران پاسخ مثبت می‌دهید.یا هر چیزی را از طرف دیگران قبول می‌کنید. شاید هم بخاطر تعارف، یا بخاطر حفظ ظاهر و یا بخاطر بالغ به نظر رسیدن، هر پیشنهادی را می‌پذیرید.باید انتظار اضطراب و دستپاچگی و سراسیمگی را نیز در نهایت داشته باشید. بسیاری از مواقع، زمانی که درخواست دیگران را قبول می‌کنیم؛خودمان از انجامش راضی نیستیم.یعنی قدرت نه گفتن نداریم. نتیجه‌اش این می‌شود که در آخر، خودمان ضرر می‌کنیم و کمترین پیامدش، همین اضطراب خواهد بود.

3. زمان بیشتری برای شما به ارمغان می‌آورد

به دنبال مورد قبلی، یکی دیگر از دلایل اهمیت نه گفتن، این است که می‌توانیم به لطف آن، زمان خود را بهتر مدیریت کنیم. زمانی که ما مدام به درخواست دیگران پاسخ مثبت می‌دهیم، ده‌ها و صدها کار را بر سر خود تلنبار می‌کنیم و آخرش هم نه تنها هیچکدام را تکمیل نمی‌کنیم، بلکه از انجام کارهای خود و رسیدگی به اولیت‌های زندگی خودمان نیز باز می‌مانیم. تمرین نه گفتن در چنین مواقعی، می‌تواند کمک شایانی در مدیریت زمان باشد.

4. احترام و عزت نفس برای شما به همراه خواهد داشت

از دیگران دلایل اهمیت نه گفتن، عزت نفس و احترامی است که بعد از آن به دست خواهیم آورد. زمانی که بتوانید به شکلی موثر و محترمانه نه بگویید، نه تنها خودتان اعتماد به نفس بالاتری به دست خواهید آورد؛ بلکه نگاه اطرافیان به شما نیز، تغییر خواهد کرد. زمانی که شما مهارت نه گفتن را در خود تقویت کنید؛ احترام دیگران را نیز به دست خواهید آورد. به این ترتیب  چهره‌ای حرفه‌ای و بالغ از خودتان نشان خواهید داد و به دنبال آن، اعتماد و احترام دیگران نیز افزایش خواهد یافت.

5. باعث رشد شخصیت شما می‌شود

نه گفتن همیشه در برابر درخواست‌های دیگران نیست؛ بلکه بعضی از اوقات، مهارت نه گفتن برای حفظ شخصیت و شان خودمان است. همانطور که گفتیم، نه گفتن می‌تواند عزت نفس برای ما به ارمغان بیاورد؛ به لطف همین عزت نفس، می‌توانیم در برابر کسانی که قصد تخریب شخصیت ما را دارند بایستیم و در برابر انرژی و رفتار منفی آن‌ها، مقاومت کنیم. در چنین مواقعی، مهارت نه گفتن، علاوه بر اینکه موجب حفظ شخصیت ماست، بلکه نشانی از پختگی نیز خواهد بود.

چرا نه گفتن سخت است؟

برای یادگیری و تسلط بر مهارت نه گفتن به صورت موثر، قبل از هر چیز، اصلا باید بدانیم که چرا گفتن نه و یا هرگونه جواب منفی، اینقدر برایمان سخت و مشقت بار است؟ چه چیزی باعث می‌شود که به جای صادق بودن و گفتن حقیقت، زبانمان به «نه» نچرخد ؛و در نهایت هر درخواستی را قبول کنیم؟

برای دلیل عدم توانایی در نه گفتن، متخصصان موارد زیر را معرفی کرده‌اند:

• دوست نداریم بی‌ادب و گستاخ به نظر برسیم.
• اینکه فکر می‌کنیم با قبول هر درخواست، دیگران ما را بیشتر دوست خواهند داشت.
• اینکه می‌ترسیم با نه گفتن، محبوبیت خود را در میان دیگران از دست بدهیم.
• اینکه دوست داریم با قبول هر درخواست، به نوعی همرنگی جماعت شویم.
• اینکه فکر می‌کنیم قبول هر چیز، راه حل آسان‌تری است و بعدا می‌توانیم با عذر و بهانه، شانه خالی کنیم.
• اینکه حوصله اصرار و سماجت دیگران را نداریم و برای اینکه آن‌ها را از سر باز کنیم، نهایتا درخواست‌شان را قبول می‌کنیم.

البته دلایل ترس از نه گفتن، می‌تواند بسیار فراتر از چند مورد بالا باشد. عدم نه گفتن، به معنای واقعی کلمه، می‌تواند هر دلیلی که فکرش را کنید، داشته باشد. اما نکته کلیدی در پرورش مهارت نه گفتن، این است که بفهمیم، چه چیزی در ما باعث می‌شود ؛که توانایی نه گفتن، نداشته باشیم. چه چیزی باعث شده که این موضوع، عادتمان شود.

باید بدانیم که مهارت نه گفتن به شکل موثر، و از آن مهم‌تر، نه گفتن به صورت محترمانه، در اصل احترام و لطف به دیگران است. اگر به شکلی واضح و موثر نه بگوییم و دلیل آن را محترمانه توضیح دهیم، نه تنها به حفظ وقت و انرژی خود کمک کرده‌ایم؛بلکه زحمت دیگران را نیز کمتر خواهیم کرد. زیرا در این صورت به خوبی متوجه خواهند شد که باید چه چیزی را تا چه اندازه‌ای، از ما انتظار داشته باشند.

از جمله مزایای نه گفتن محترمانه، می‌توان موارد زیر را نام برد:

• دوری از اضطراب و دستپاچگی
• حفظ زمان و انرژی برای هر دو طرف
• افزایش اعتماد بین دو طرف
• تقویت روابط اجتماعی و…

3 نکته کلیدی برای نه گفتن به شکلی موثر

تا به اینجای مقاله، به خوبی می‌دانیم که نه گفتن به صورت موثر، تا چه اندازه اهمیت دارد. اما اینکه چگونه نه بگوییم تا کسی را از خود نرنجانیم، تا به کسی برنخورد و به قول معروف برای خودمان دشمن‌تراشی نکنیم، از آن هم مهم‌تر است.

برای نه گفتن به صورت موثر، 3 نکته کلیدی را همواره باید به خاطر داشت:

1. به جای بهانه آوردن، راهکار جایگزین پیشنهاد دهید

یکی از نکاتی که همیشه به هنگام نه گفتن باید آن را به یاد داشته باشید، این است که به جای عذر و بهانه‌های واهی، سعی کنید راهکاری جایگزین پیشنهاد دهید تا برای هر دو طرف سودمند باشد. خودتان خوب می‌دانید که در بسیاری از مواقع، این عذرها، به نوعی بچه گول زدن است و البته که طرف مقابل هم به خوبی از موضوع آگاه است. بهتر است به جای بهانه آوردن و خدشه‌دار کردن شخصیت و چهره خود در میان دیگران، پیشنهاد جایگزینی را مطرح کنید، که هم خودتان راضی باشید، هم طرف مقابل.

2. دلیل نه گفتن خود را واضح توضیح بدهید

شما، چه به عنوان والدین، چه به عنوان نوجوان، فردی بالغ به حساب می‌آیید؛ یکی از ویژگی‌های افراد بالغ نیز گفتگو است و این ویژگی را برای نه گفتن به شکل موثر، باید حسابی به کار گرفت. از دیگر نکاتی که باید به هنگام نه گفتن آویزه‌ی گوش کنید، این است که همواره لازم است دلیل خود را برای گفتن نه و هر نوع جواب منفی، به خوبی توضیح دهید. اگر برای رد درخواست دیگران هر دلیلی دارید، آن را مثل انسانی بالغ، به شکل کامل و واضح بیان کنید و تلاش کنید که با طرف مقابل خود، به درکی متقابل دست پیدا کنید.

3. برای نه گفتن، زیادی فکر نکنید

یکی از نکات مهم در نه گفتن، این است که زیادی برای گفتن آن، صبر نکنید و زیادی برای گفتن آن، فکر نکنید. اگر کسی درخواستی از شما داشت و دلتان نمی‌خواست به آن جواب مثبت دهید، بهتر آن است که خودتان را به آن راه نزنید و برای پاسخ دادن، بیش از اندازه فکر نکنید؛ زیرا هر چقدر که بیشتر طولش دهید، احتمال اینکه آن درخواست را علی رقم میل باطنی خود قبول کنید، بیشتر و بیشتر خواهد شد. هرچند که ممکن است نه گفتن در همان ابتدا حس بدی را برای شما به همراه داشته باشد، اما مطمئن باشید که دوام آن، بسیار کوتاه است.

7 راهکار برای تقویت مهارت «نه» گفتن به شکل موثر و محترمانه

رسیدیم سر اصل مطلب! اگر تا الان جوای اینکه چگونه به صورت موثر نه بگوییم را نگرفته‌اید. این بخش متعلق به شماست و پاسخ شما را تمام و کمال خواهد داد. هرچند که ممکن است با برخی از راهکارها و توصیه‌های این بخش، در طول مقاله مواجه شده باشید، اما مرور مجددشان خالی از لطف نخواهد بود.

1. چیزی را دل نگه ندارید

اصلی‌ترین و مهم‌ترین نکته برای نه گفتن به صورت موثر، این است  که دلیل نه گفتن خود را به صورت شفاف و واضح، به طرف مقابل توضیح دهید. طفره نروید. خودتان را به کوچه علی چپ نزنید و با طرف مقابل، رو راست باشید. به علاوه، فراموش نکنید که تاخیر در پاسخ دادن هم هیچ نفعی برایتان نخواهد داشت.

2. مودب و بااعتماد به نفس باشید

احترام، شرط اصلی برای مهارت نه گفتن است. مودب بودن و استفاده از کلمات محترمانه، از هر چیزی مهم‌تر است. به علاوه، فراموش نکنید که همواره عزت و اعتماد به نفس خود را نیز حفظ کنید. مثلا می‌توانید از چنین جمله‌ای استفاده کنید: «متاسفم، ولی در حال حاضر نمی‌تونم کمکتون کنم.خوشحالم که قابل دونستید، ولی هر موقع مساعد بودم بهتون خبر می‌دم.» جمله اول مصداق احترام، و جمله دوم مصداق اعتماد به نفس است.

3. حیله‌های طرف مقابل را بشناسید

بسیاری از افراد و حتی سازمان‌ها و کسب و کارهای و تبلیغات خیابانی و حتی دوستان و نزدیکان، برای اینکه شما را مجبور کنند خواسته‌هایشان را قبول کنید و به آن‌ها پاسخ مثبت بدهید؛خواسته یا ناخواسته، آگاهانه یا ناخودآگاه، از تاکتیک‌ها یا حیله‌هایی خاصی استفاده می‌کنند. برای اینکه بتوانیم به صورت موثر نه بگوییم، لازم است که حواسمان به این تاکتیک‌ها باشد.

4. خطوط قرمز خود را مشخص کنید

در هر رابطه‌ای که دارید، چه با دوستان، چه با خانواده و چه در محیط کار، لازم است که خطوط قرمز خود را برای آنان روشن کنید و محدودیت‌ها را برای آنان روشن سازید. یکی از مهم‌ترین توصیه‌های برای نه گفتن به شکل موثر، دقیقا همین موضوع است؛ اگر قوانین و چارچوب‌ها در روابط مشخص باشند، آنگاه نه گفتن هم آسان خواهد بود، هم اینکه هیچ شرمی و عذابی بعد از آن وجود نخواهد داشت.

5. سوال را با سوال جواب دهید

از دیگر راهکارهای نه گفتن به صورت موثر، این است که در جواب درخواست‌های دیگران، به خصوص در محیط‌های کاری، سوال یا همان درخواست دیگران را با سوال جواب دهیم. به این صورت که اگر کسی بیشتر از توان ما خواسته‌ای داشت و ما طبق نکته‌ی بخش قبلی، پیشنهاد جایگزین ارائه دادیم؛ بهتر آن است که در انتهای کلام، نظر خود را به شکل سوال مطرح کنیم؛ تا فرد مقابل، به نوعی برای قبول جواب ما، قانع شود.

6. قاطع باشید و سر حرف خود بمانید

زمانی که فرد مقابل برای اینکه درخواستش را قبول کنید، بیش از اندازه اصرار می‌کند و سماجت می‌ورزد. شک نکنید که اصلا دوست شما نیست و هیچ احترامی هم برایتان قائل نخواهد بود. یکی از بهترین راهکارهای نه گفتن به شکل موثر در چنین مواردی، این است که قاطع باشید. هر چه که شد، بر سر حرف خود بمانید و از تصمیمی که گرفته‌اید، پا پس نکشید. به علاوه، اصلا هم به رضایت و خوشحالی طرف مقابل فکر نکنید، زیرا در نهایت خودتان ناراحت خواهید شد. بنابراین قاطعانه بگویید: نه نمی توانم .

7. خودخواه باشید

نیازها، خواسته‌ها، علایق، اولویت‌ها و اهداف شما، از هر چیزی مهم‌ترند. قبل از قبول خواسته دیگران، ابتدا به خودتان توجه کنید. خودخواه باشید و خواسته‌های خود را بر خواسته‌های دیگران، مقدم بشمارید. انجام خواسته دیگران قبل از خواسته خودتان و ترجیح دادن آن‌ها به اهداف و نیاز خودتان، هیچ سودی برای شما نخواهد داشت؛ جز آنکه در نهایت، از زندگی خود عقب خواهید افتاد. به همین علت، سعی کنید به هنگام نه گفتن به شکل موثر، اول از همه به فکر خودتان باشید.

سوالات متداول

• چرا نه گفتن در نوجوانی مهم است؟

دوره نوجوانی، دوره‌ای است حساس و شکننده. نه گفتن در این دوره، اهمیت بسیاری دارد. چون ممکن است از بسیاری از خطرات جلوگیری کند و مانع بزرگی برای بروز اضطراب باشد.

• مزایا و اهمیت نه گفتن به صورت موثر چیست؟

این مهارت شما را اهدافتان نزدیک می‌کند. از اضطراب جلوگیری می‌کند. در مدیریت زمان موثر است. باعث رشد شخصیت شما می‌شود و اعتماد به نفس و احترام برای شما به همراه خواهد داشت.

• چرا نه گفتن سخت است؟

بسیاری از اوقات، برای اینکه بتوانیم بالغ جلوه کنیم؛ دیگران را از خود نرنجانیم، چهره و موقعیت خود را حفظ کنیم و… از نه گفتن می‌ترسیم، اما در نهایت خودمان ضرر خواهیم کرد.

• سه نکته اساسی به هنگام نه گفتن کدام است؟

بهتر است بعد از نه گفتن، پیشنهادی جایگزین ارائه دهیم؛تا طرف مقابل قانع شود. دوم اینکه دلیل نه گفتن خود را واضح و شفاف توضیح دهیم و سوم، زیاد برای نه گفتن فکر نکنیم.

نویسنده: امیر هوشنگ فرجی