آرامگاه سعدی،تلفیق معماری و ادبیات ایران

آرامگاه سعدی

آرامگاه سعدی معروف به سعدیه، شاعر برجسته پارسی گوی یکی از دیدنی‌های فراموش نشدنی شیراز است که نباید فرصت بازدید از آن را از دست داد.
شیراز یکی از قدیمی‌ترین و محبوب‌ترین مقصدهای گردشگری است و در جای جای آن بوی شعر و ادب مشام گردشگران را نوازش می‌کند. البته شاید در نگاه اول نام شیراز حافظیه را در ذهن‌ها تداعی می‌کند، ولی نباید از سعدیه، آرامگاه استاد بی‌بدیل سخن، در این شهر زیبا غافل شد. نکته جالب توجه در مورد این آرامگاه این است که این مکان در زمان حیات محل زندگی سعدی بوده استاین آرامگاه در انتهای خیابان بوستان و کنار  باغ دلگشا در دامنه کوهی در شمال شرق شیراز قرار دارد.

تاریخچه آرامگاه سعدی 

نمایی از آرامگاه نخستین در اوایل دوره قاجار اثر اوژن فلاندنٰ

شیخ سعدی بعد از وفات در خانقاه خودش که سالها در آن زیسته بود دفن شد. با فاصله ای کوتاه از در گذشت شیخ سعدی و برای اولین بار در قرن هفتم  خواجه شمس الدین محمد صاحب‌دیوانی وزیر معروف آباقاخان، مقبره‌ای بر فراز قبر سعدی ساخت. در سال ۹۹۸ هجری قمری  به حکم یعقوب ذوالقدر، حکمران فارس، خانقاه شیخ تخریب و اثری از آن باقی نماند و تا این که در سال ۱۱۸۷ ه.ق. به دستور کریمخان زند، عمارتی ملوکانه از گچ و آجر بر فراز مزار شیخ بنا شد که شامل ۲ طبقه بود. طبقه پایین دارای راهرویی بود که پلکان طبقه دوم از آن جا شروع می‌ شد . آرامگاه سعدی بعد از آن که در طی سالها آسیب دیده بود در دوره قاجاریه (سال ۱۳۰۱) توسط فتحعلی خان صاحب دیوان مرمت شد و چند سال بعد نیز حبیب الله قوام الملک خان  دستور تعمیر و ترمیم قسمتی از بنا را صادر کرد.

معماری سعدیه

درسال 1328 خورشیدی انجمن ملی ایران تصویب کردکه بنای قدیمی آرامگاه تخریب شود وبنایی مدرن برای سعدی ساخته شود.طرح محسن فروغی برای کار انتخاب شد.محسن فروغی معمار مدرنیستی بود که به تاریخ و پیشینه‌ فرهنگی ایران عشق می ورزید. فروغی طرح آرامگاه را با همکاری علی اکبر صادق و با الهام گرفتن از عناصر معماری سنتی ایران، طراحی کرد. بالاخره ساخت  آرامگاه سعدی در شیراز به سال ۱۳۳۰ به اتمام رسید وافتتاح شد.

در گزارش انجمن ملی در توصیف عمومی آرامگاه چنین آمده است:طرح معماری این مجموعه، از یک ایوان ستون‌دار بلند و یک رواق کشیده تشکیل شده است که به صورت یک «L» سازماندهی شده‌اند.بنایی که در زمان کریم خان ساخته شده بود تا سال ۱۳۲۷ ه. ش. برپا بود. در سال ۱۳۲۹ توسط علی اصغر حمکت  و انجمن آثار ملی ایران، بنای کنونی به جای ساختمان قدیمی ساخته شد و مراسم افتتاح رسمی آن در اردیبهشت ماه ۱۳۳۱ برگزار گردید. این بنا با اقتباس از کاخ چهلستون  و تلفیقی از معماری قدیم و جدید ایرانی ساخته شد. ورودی این آرامگاه توسط ندره گدار فرانسوی طراحی شده است.

سنگ قبرسعدی در وسط عمارتی هشت ضلعی قرار دارد و سقف بیرونی  آن با کاشی‌های فیروزه‌ای رنگ تزیین شده‌ است. در هفت ضلع ساختمان، هفت کتیبه قرار دارد که از قسمت‌هایی از گلستان و بوستان، قصاید، بدایع و طیبات شیخ انتخاب گردیده و به خط «ابراهیم بوذری» روی کاشی نوشته شده‌است.

حوض ماهی آرامگاه سعدی 

این حوض در سمت چپ آرامگاه قرار دارد و داخل آن به شکل هشت ضلعی است. سعدی در همین قسمت که محل بیرون آمدن قنای پرآب است حوضی مرمری ساخته بوده است و آن را برای شستشوی لباس مردمان شیرار وقف کرده بوده است .  آبی که در این بخش از شیراز جریان داشته آب قناتی است که بسیار برای مردم شیراز مقدس است.

کاشی کاری‌های داخل حوض ماهی  در سال ۱۳۷۲ توسط استاد کاشیکار «تیرانداز» طراحی شده و توسط میراث فرهنگی اجرا گردیده‌ است. بر فراز حوض ماهی یک نورگیر به شکل هشت ضلعی و دو نورگیر چهار ضلعی نیز در طرفین آن قرار دارند.

مقبره شوریده شیرازی

شوریده شاعر نابینای شیرازی نیز که سالها متولی مقبره سعدی بوده است در همین آرامگاه و سمت دیگر ایوان دفن شده است