ساز قیچک سازی اصالتا آسیایی است که بیشتر در نواحی بومی مابین ایران و پاکستان یافت می شود. جنس بدنه آن از چوب درخت است و مشابهت بسیاری با ویلن دارد اما صدایش بسیار به کمانچه نزدیک است.
از این ساز طی سال های گذشته به صورت تک نوازی استفاده می شد اما با راه یافتن آن به دیگر نواحی ایران، این ساز نقش جدیدی را پذیرفت و هم اکنون از آن در کنار سازهای مختلفی در ارکستر استفاده می شود.
از نوازندگان معروف ساز قیچک می شود از رحمت الله بدیعی نام برد. هم اکنون در هنرستان عالی موسیقی اساتید بسیاری به آموزش این ساز مشغول هستند.
نواختن ساز قیچک
حالت نواختن این قیچک دقیقا مشابه کمانچه است. دارای آرشه ای قوسی شکل بوده و نوازنده با کشیدن آن روی چهار سیم ساز صدا تولید می کند. همانند ویلن و کمانچه دارای سرپنجه (قسمت نصب سیم و کوک سیم ها) است. در بخش بالایی سر پنجه تاج قیچک قرار دارد که به شکل کلاه «آ» بوده و به طرف پشت ساز خمیده شده است. ساز قیچک دارای بدنه ای دو تکه و به هم پیوسته است که یکی از این تکه ها را با پوست گوسفند و یا آهو می پوشانند. قیچک هم مانند ویلن و تار دارای شیطانک بوده که وظیفه کنترل سیم ها را به عهده دارد.
هم چنین این ساز یک عدد سیم گیر در انتهای خود دارد. این ساز مثل دیگر هم خانواده هایش دارای خرک برای تنظیم کوک است و روی بخش پوستی آن قرار می گیرد. قیچک هم مثل ویلن و کمانچه دارای ۴ رشته سیم است که چهارمین سیم آن روکش شده. طول ساز معمولا از ۱۷ اینچ بیشتر نیست و به صورت یک تکه از تنه درخت تهیه می شود.
نواختن این ساز درست مثل کمانچه است. این ساز مثل ویلن فاقد پرده بندی روی دسته بوده و تمامی گوشه ها و مقام های ایرانی را می نوازد
در گویش سیستانی به ساز قیچک غژک هم می گویند.
برای نمونه به قطعه ای از نواختن ساز قیچک توجه کنید.
بداهه نوازی ساز قیچک بم در دستگاه چهارگاه، نوازنده: حامد افشاری
اختصاصی نشریه اینترنتی نوجوان ها
