آموزش عکاسی؛ نوردهی در عکاسی (۱)

نوردهی در عکاسی مسئله ای مهم و اساسی است. نور سبب می شود تصویر ایجاد شود. در دوربین های قدیمی (آنالوگ) نور پس از عبور از لنز به فیلم برخورد و تصویر را ثبت می کرد اما در دوربین های جدید (دیجیتال) نور پس از عبور از لنز به سنسورهای حساس به نور برخورد می کند و باعث ثبت تصویر می شود. حالا این سوال پیش می آید که چه عواملی بر عبور نور و چگونگی ثبت تصویر تاثیر می گذارند؟ پاسخ این است: دیافراگم، شاتر و ایزو (iso).

ابتدا به بررسی تئوریک این اصطلاحات می پردازیم و سپس به جنبه های کاربردی تر آن توجه خواهیم کرد.

ارتباط دیافراگم و نوردهی در عکاسی

دریچه دیافراگم با میزان باز یا بسته بودن در کنترل مقدار نور وارد شده به لنز تاثیرگذار است. طبیعتا هر چه دریچه دیافراگم بسته تر باشد مقدار نور وارد شده به دوربین کمتر و هر چه دریچه بازتر باشد، مقدار نور وارد شده به لنز بیشتر است. این کارکرد دقیقا مطابق عملکرد چشم انسان است. ما زمانی که وارد محیط های روشن می شویم مردمک چشممان کوچک تر و وقتی به محیط های تاریک وارد می شویم مردمک چشممان بزرگتر می شود.

دیافراگم در عکاسی با اف (f) مشخص می شود. هرچه عدد دیافراگم کوچک تر باشد، دریچه دیافراگم بازتر و هر چقدر این عدد بزرگتر باشد، دریچه دیافراگم بسته تر خواهد بود. مثلا در f/1.8 دریچه دیافراگم خیلی باز و در f/22 دریچه دیافراگم خیلی بسته است.

ارتباط شاتر و نوردهی

پرده شاتر مقابل سنسورهای حساس به نور قرار می گیرد. سرعت شاتر زمان باز و بسته شدن پرده شاتر را تعیین می کند. هرقدر پرده شاتر بیشتر باز بماند، نور وارد شده به سنسور بیشتر خواهد بود و در نتیجه عکس روشن تر می شود. در مقابل، هرقدر پرده کمتر باز بماند نور وارد شده کمتر و در نتیجه عکس تیره تر خواهد شد.

سرعت زیاد شاتر باعث زودتر بسته شدن پرده شاتر و در نتیجه نور کمتر خواهد بود و سرعت کم شاتر باعث دیرتر بسته شدن پرده شاتر و در نتیجه نور بیشتر خواهد بود.

سرعت شاتر براساس ثانیه اندازه گیری می شود. سرعت شاتر زمینه خوبی برای استفاده از خلاقیت در عکاسی فراهم می کند. سرعت های کم (دیر بسته شدن پرده شاتر) باعث می شود که تصاویر کشیده و محو شوند. با استفاده تعمدی از این قابلیت، عکاس می تواند تصاویر جالبی تهیه کند ولی در بعضی از موارد به علت کم بودن نور محیط مجبور است سرعت شاتر را کمتر کند تا نور بیشتری از طریق لنز در اختیار سنسورها قرار دهد و تصویری روشن تر داشته باشد. در این صورت، عکاس باید توجه کند که لرزش دست او باعث تار شدن و از بین رفتن عکس نشود. برای جلوگیری از این امر عکاسان از سه پایه استفاده می کنند.

سرعت زیاد (زود بسته شدن پرده شاتر)، سوژه ها را اصطلاحا فریز می کند. از این مورد برای سوژه های در حال حرکت استفاده می شود. در این مورد، سرعت شاتر، با توجه به سرعت حرکت سوژه اندازه گیری می شود. این گزینه بیشتر در عکاسی ورزشی کاربرد دارد.

ارتباط iso و نوردهی در عکاسی

ایزو نشان دهنده میزان حساسیت سنسور دوربین به نور است. هر چقدر این حساسیت کمتر باشد، نور دریافتی کمتر و هر چقدر حساسیت بیشتر باشد، نور دریافتی بیشتر خواهد بود. اما تاثیر بالا و پایین رفتن ایزو منحصر به نور دریافتی نیست.

تصویر از دانه ریزی به نام پیکسل تشکیل شده است. این پیکسل ها کنار هم قرار می گیرند و عکس را تشکیل می دهند. زمانی که روی عکس ها زوم می کنیم، در بعضی مواقع می توانیم پیکسل ها را تشخیص بدهیم. حساسیت یا ایزو اندازه این پیکسل ها را مشخص می کند. هر چقدر اندازه پیکسل ها کوچکتر باشد به تعداد بیشتری پیکسل احتیاج داریم که تصویر را تشکیل دهند. در این صورت وقتی که روی عکس زوم می کنیم به علت اندازه کوچک پیکسل نمی توانیم آن ها را تشخیص دهیم. در این صورت ما عموما می گوییم تصویر کیفیت خوبی دارد.

در مقابل، هر چقدر پیکسل ها بزرگتر باشند، تعداد کمتری از آن ها را برای تشکیل تصویر لازم داریم و وقتی روی عکس زوم می کنیم به راحتی می توانیم پیکسل ها یا دانه های تصویر را ببینیم. این باعث پایین آمدن کیفیت تصویر می شود.

در اینجا لازم است رابطه حساسیت یا ایزو را با کیفیت تصویر بدانیم. حساسیت کم یعنی عدد کوچکتر (مثلا ۱۰۰) که کیفیت تصویر را بالا می برد و حساسیت زیاد یعنی عدد بزرگتر (مثلا ۱۶۰۰) که کیفیت تصویر را پایین می آورد.

***

مثلثی که از آن صحبت کردیم پایه و اساس نوردهی در عکاسی است. در دوربین های عکاسی قادر هستیم این تنظیمات را خودمان اعمال کنیم و البته در دوربین موبایل نیز تمام این موارد وجود دارد ولی گوشی به صورت خودکار آنها را تنظیم می کند.

البته ممکن است این توضیحات برای شما کمی پیچیده به نظر برسند اما وقتی شروع به عکاسی می کنید کم کم روابط بین ایزو و دیافراگم و شاتر را متوجه خواهید شد؛ اینکه مثلا دیافراگم را چند پله بالا ببرید و برای جبران آن شاتر را چند پله پایین بیاورید. تمام این نکات را با کسب تجربه خواهید آموخت. هر چند ممکن است در ابتدای کار بر اثر اشتباه سوژه هایی را از دست بدهید.

در نهایت، سعی کنید کمتر از تنظیمات خودکار دوربین استفاده کنید تا زودتر نوردهی را بیاموزید.