آیا این خواص دارویی زردچوبه را می دانستید؟

زردچوبه همواره یکی از ادویه های اصلی در آشپزی ایرانی بوده است و امروزه کمتر غذای ایرانی بدون استفاده از این ادویه آماده می شود. دلیل اصلی استفاده از این ادویه در غذاهای ایرانی دادن طعم و رنگ به غذاست ولی آیا می دانستید این ادویه خواص دارویی متعددی دارد؟ بهتر است کمی بیش تر با این ادویه پرمصرف آشنا شویم.

زردچوبه گیاهی است علفی، پایا و دارای ریزوم هایی که از آن ساقه ی هوایی به ارتفاع یک تا یک و نیم متر خارج می شود. برگ های این گیاه در قاعده ی ساقه، تقریباً غلاف دارد و در بالای ساقه، بدون غلاف هستند. ساقه ی گل دار از بین برگ ها خارج شده و به رنگ سبز مایل به زرد یا زرد است. قسمت مورد استفاده، ریزوم ها هستند که کشت کاران پس از کندن و بیرون آوردن آن از زمین، ریشه های فرعی را جدا کرده و پس از شست و شو، در آفتاب، خشک می کنند؛ سپس به مصرف می رسانند. زردچوبه در ایران نمی روید و جزء اقلام وارداتی است.

تاریخچه

زردچوبه طعمی تلخ و تند دارد و از اجزای اصلی پودرهای کاری و برخی از انواع خردل است. پودر و اولئورزین زردچوبه در صنعت آشپزی به عنوان طعم دهنده ی غذا، بسیار استفاده می شود. زردچوبه در طب آسیایی از گذشته های دور کاربرد داشته است. در طب چینی، برای درمان مشکلات متفاوتی نظیر بواسیر و نفخ به کار می رفته، هم چنین به شکل ضماد و پماد به عنوان مسکن و برای درمان عفونت های قارچی نظیر کچلی به طور موضعی کاربرد داشته است. از زردچوبه برای کنترل زردی و هپاتیت،و از روغن آن نیز گاهی در عطر سازی استفاده می شود.

منبع جغرافیایی

زردچوبه در نواحی گرم آسیا و آفریقا کشت می گردد. بیش ترین صادرات این محصول از کشورهای هند، اندونزی و چین صورت می گیرد.

ترکیبات مهم

مهم ترین ترکیبات زردچوبه پیگمان های زرد رنگی از دسته کورکومینوزیدها هستند. این مواد به میزان 3 تا 5 درصد زردچوبه را تشکیل می دهند و ترکیبات اصلی آن شامل کورکومین و دزوکسی کورکومین هستند.

ترکیبات دیگر شامل اسانس به میزان 3 تا 7 درصد است که مهم ترین مواد آن شامل بیس آبولن، گواین، ژرماکرن، تورمرون، زینجیبرن و کورلون هستند.

با توجه به مقادیر متفاوت مشتقات بیس آبولن در گونه های مختلف زردچوبه می توان گونه های مختلف آن را تشخیص داد.

چون ترکیبات و در نتیجه خواص گونه های مختلف زردچوبه تا حد زیادی به هم شبیه هستند، لذا از ریزوم سه گونه دیگر از جمله  Curcuma phaeocaulis , Curcuma و  kwangsiensis Curcuma wenyujin  به عنوان زردچوبه استفاده می شود.

اثرات مهم

مهم ترین خاصیت زردچوبه، خاصیت صفرا آوری آن است. از دیگر خواص آن اثرات ضد التهاب، ضد سموم بعضی مارها، ضد سموم کبدی، ضد باکتری، ضدسرطان، ضد نفخ و مقوی معده هستند.

شرح بعضی خواص مهم آن عبارتند از:

خاصیت ضد اکسیدان

این خاصیت مربوط به هر دو دسته مواد محلول در آب و چربی آن است. این خاصیت زردچوبه قوی تر از ویتامین E است.

خاصیت ضد سرطان

این خاصیت را مربوط به اثرات ضد اکسیدان مستقیم یا از طریق خنثی کردن رادیکال های آزاد و یا خنثی کردن بعضی از مواد موثر کارسینوژن می دانند که در آزمایشات داخل و خارج از بدن به اثبات رسیده است.

خاصیت ضد ورم

خاصیت ضد ورم زردچوبه مشابه اثر کورتیزون یا فنیل بوتازون است.

زردچوبه و بیماری قلبی – عروقی

زردچوبه دارای خاصیت کاهش کلسترول و جلوگیری از چسبندگی پلاکت هاست.

زردچوبه و کبد

از نظر محافظتی اثراتی شبیه به گلی سریزین یا سیلی مارین را ایجاد می کند.

روده ای – معده ای

زردچوبه دارای اثر ضد نفخ و ازدیاد آنزیم های روده و معده است. مقدار زیاد آن ممکن است باعث زخم شود ولی مقدار کم آن باعث افزایش ترشحات معده شده و از زخم حاصل از استرس، الکل و ایندومتاسین جلوگیری می کند.

ویژگی ضد میکروبی زردچوبه

اسانس زردچوبه دارای خاصیت ضد میکروبی به روی بسیاری از میکروارگانیسم ها از جمله استافیلوکوک، استرپتوکوک، کلستریدیوم، سارسینا، کورینه باکتریوم و خاصیت ضد قارچی است.

مهم ترین اثرات گزارش شده زردچوبه

ضد آمیب، ضد درد، ضد اسید معده، ضد آرتریت، ضد باکتری، پادزهر آرسنیک، ضد ادم، ضد حساسیت، ضد سرطان، ضد ویروس ایدز، ضد موتاژن، ضد اکسیدان، ضد پسوریازیس، ضد تب، ضد عفونی کننده، ضد اسپاسم، ضد تومور، ضد زخم معده، ضد نفخ، قابض، ادرارآور، خلط آور، محافظ معده، بندآورنده ی خون، محافظ کبد، کاهش دهنده ی چربی خون، مقوی معده، مقوی رحم، قارچ کش، کرم کش، محرک سیستم ایمنی و محرک ترشح موکوس    

یادداشت سردبیر:

با تشکر فراوان از خانم صبا فنایی که این مطلب را برای ما ارسال کرده اند.