با رسیدن فصل بهار و گرم تر شدن تدریجی هوا، مشکل دیگری که در کنار آفتاب سوختگی گریبان گیر بسیاری از افراد (خصوصا آن ها که مرتبا در فضای باز حضور دارند) می شود، نیش حشرات موذی است.
حتما شما هم تابه حال متوجه شده اید که پشه ها به برخی از افراد کشش بیشتری دارند. بله واقعا همین گونه است و براساس مقاله ای که توسط محققین دانشکده بهداشت و پزشکی لندن منتشر شده، نوعی ترکیب ژنتیکی عامل اصلی این کشش است.
در این تحقیق، دانشمندان، جذابیت دوقلوهای همسان و ناهمسان را برای پشه ها مورد بررسی قرار دادند. در جریان این بررسی مشخص شد که دوقلوهای همسان در قیاس با ناهمسان ها، طعمه های جذاب تری برای پشه ها به شمار می روند.
براساس این مقاله که در نشریه PLOS One منتشر شد، این مساله احتمالا یک دلیل ژنتیکی دارد چرا که دوقلوهای همسان در قیاس با ناهمسان ها ژن های مشترک بیشتری دارند.
این ژن ها در تشخیص بوی بدن موثر واقع می شوند و این فرایند تشخیص نیز بخشی از استراتژی پشه ها برای پیدا کردن طعمه های هدف است.
البته باید در نظر داشته باشید که این مطالعه در مقیاسی بسیار کوچک انجام گرفت و در جریان آن تنها ۱۸ دوقلوی همسان و ۱۹ دوقلوی ناهمسان مورد بررسی قرار گرفتند.
به گفته جیمز لوگان از اساتید ارشد دانشکده پزشکی لندن، این گروه از دانشمندان از آن جهت دوقلوها را انتخاب کردند که این کار «روشی خوب برای نشان دادن ارثی بودن یک خصوصیت است».
دانشمندان زمان زیادی را صرف نموده اند تا دریابند که کدام افراد برای پشه ها جذاب ترند و به گفته آنانداشانکار ری استادیار حشره شناسی دانشگاه California-Riverside، علت اهمیت داشتن این مساله هم آن است که این نوع حشرات عامل گسترش بیماری هایی از قبیل مالاریا، ویروس West Nile، chikungunya و دانگ محسوب می شوند.
به گفته وی، مهم است که دانشمندان دریابند پشه های ماده (زیرا تنها گونه های ماده آن ها به شکار می روند) چگونه فرایند انتخاب اهداف خود را انجام می دهند چرا که از این طریق می توانند مواد دافع بهتری را برای مقابله با آن ها بسازند.
ری در ادامه خاطر نشان کرد که سیستم یافتن غذا توسط پشه ها پیچیدگی های بسیاری دارد.
به گفته او: «مسیریابی پشه ها مجموعه ای بسیار پیچیده از مانورهای مختلف است. فرایند پرتاب یک فضاپیما از زمین به سمت ایستگاه فضایی بین المللی را در نظر بگیرید؛ فضاپیما برای این منظور مراحل مختلفی را پشت سر می گذارد: پرتاب، جدا شدن راکت، جداسازی مرحله ای و در نهایت قرار گرفتن در موقعیت مورد نظر و باید بگوییم که یافتن طعمه توسط پشه ها نیز مستلزم طی نمودن مراحل مختلفی است.»
برای آن که حشره به بالا پرواز کند به انرژی نیاز دارد و یک پشه ماده تنها زمانی این کار را انجام می دهد که دی اکسید کربن را در هوا شناسایی کرده باشد (انسان به طور متوسط هر یک دقیقه دو لیتر هوای بازدم را از ریه های خود خارج می کند که در حدود ۴ درصد آن را دی اکسید کربن تشکیل می دهد).
همین دی اکسید کربن، پشه را فعال نموده و آن را نسبت به بوی ساطع شده از پوست حساس می کند. زمانی که این حشرات چند متر تا غذای بالقوه خود فاصله دارند، مسیریابی بر اساس دی اکسید کربن را کنار گذاشته و بر اساس بوی پوست افراد آن ها را انتخاب نموده و مسیر مناسب برای رسیدن به طعمه را مشخص می کنند.
پس از آن که پشه روی پوست فرد مورد نظر نشست، با استفاده از موهایی که روی پاهایش وجود دارد، طعم آن را امتحان می کنند.
بخش اعظمی از آنچه در مورد نحوه جذب شدن پشه ها به طعمه هایشان می دانیم به دی اکسید کربن مرتبط می شود. افرادی که میزان بیشتری از این گاز در بازدمشان وجود دارد طعمه های جذاب تری برای این حشرات موذی به شمار می روند، از همین رو، می توان گفت، آن ها که ورزش کرده باشند یا توده بدنی بزرگ تری دارند، بهتر می توانند پشه ها را به سمت خود بکشند.
اما این، همه چیزی نیست که باعث حرکت پشه ها به سمت یک طعمه خاص می شود. افرادی که به مالاریا آلوده شده باشند نیز معمولا از جذابیت بیشتری برای این حشرات برخوردارند.
علاوه بر این، برخی پژوهش های صورت گرفته قبلی نیز حکایت از آن دارند که باکتری پوستی (همان عاملی که در ایجاد بوی بدن نقش دارد) می تواند در این مساله دخیل باشد اما باید در نظر داشت که بوی بدن یک فرد تا حدودی هم به عوامل ژنتیکی مربوط می شود و این همان چیزی است که دانشمندان دانشکده پزشکی لندن قصد آزمایشش را داشتند.
در این آزمایش، پژوهشگران، شرکت کنندگان را به صورت جفتی به گروه های مختلف تقسیم کردند و سپس از لوله ای به شکل Y برای ادامه فرایند بررسی بهره گرفتند. در هر دو راس این لوله پوست این افراد قرار داده شد (هر یک از افراد حاضر در گروه ها، یکی از دستان خود را روی رئوس لوله قرار دادند) و پشه نیز در قسمت انتهایی لوله قرار داده شد.
این پژوهشگران در ادامه برای آن که دریابند کدامیک از پوست ها برای پشه جذابیت بیشتری دارد، تعداد دفعات رجوع کردن حشرات به دست داوطلبان را اندازه گیری کردند.
در مرحله بعدی، این جذابیت را میان گروه ها مقایسه کردند و دریافتند که دوقلوهای همسان از نظر سطح جذابیت برای حشره به یک دیگر نزدیک تر بودند و این مساله نشان می داد که ژن های کنترل کننده بوی بدن احتمالا در کشش پشه ها نقش دارند.
خصوصیات وراثتی که این گروه از پژوهشگران موفق به یافتنشان شدند همچنین بیانگر مشابهت قد و بهره هوشی در دوقلوهای همسان بود اما چون جامعه آماری این گروه از پژوهشگران کوچک بود، باید در مورد هر گونه مقایسه محتاط عمل می کردند.
علاوه بر این، در جریان این آزمایش مشخص نشد که کشش پشه ها به طعمه هایشان تحت تاثیر مواد شیمیایی جاذب یا دافع به کار گرفته شده روی پوست آن ها قرار گرفته یا خیر.
احتمال می رود که پژوهش های آتی دانشمندان روی تشخیص رابطه بوهای جاذب یا دافع به عوامل ژنتیکی مربوط باشد که گروه تحت سرپرستی لوگان نیز هم اکنون برخی از این عوامل را کشف کرده اند.
