ارزش‌های کتاب خوانی برای کودکان و نوجوانان

ادبیات، وسوسه انگیز، برانگیزاننده وآگاهی بخش است، درهای اکتشاف را می گشاید و اوقاتی جادویی از ماجراجویی و لذت فراهم می آورد. کودکان نیاز ندارند منتظر برنامه های تلویزیون باشند یا در صف تئاتر بایستند تا موشی را که از سوراخی بیرون می آید یا می ترسد و درون سوراخش می خزد دنبال کنند. گله ی اسب های وحشی را از خطر کشتار جمعی برهانند، در مبارزه ی هواداران انقلاب شرکت کنند و با سرگرمی جدیدی آشنا شوند که ساعت هایی پر از لذت برایشان فراهم می آورد، انسان های موفق را بشناسند و از آن ها پیروی کنند. این تجربه ها هر لحظه در نزدیک ترین کتابخانه در دسترس آن هاست.
یکی از مهمترین ارزش های ادبیات، لذت و سرگرمی است. چه خوب است کودک عادت کند هر وقت حوصله اش سر رفت، احساس تنهایی کرد و به دنبال راه گریزی بود تا سرگرم شود، به کتاب پناه ببرد و در لذت ماجراهای آن سهیم شود.
کتاب بهترین وسیله ی انتقال میراث ادبی از نسلی به نسل دیگر است و به کودک کمک می کند میراث فرهنگی خود را بشناسد و به آن ارج بنهد. ایجاد نگرش مثبت به فرهنگ خود و دیگر فرهنگ ها، هم برای رشد اجتماعی او ضروری است و هم برای رشد فردی اش. درک و دریافت ارزش های خود بدون شناخت و احترام به ارزش های دیگران ممکن نیست. ادبیات می تواند در ایجاد فضایی برای این شناخت نقشی به یاد ماندنی بازی کند.
به دست آوردن تجربه های گوناگون که نه تنها به رشد فردی بلکه به احساس شادی و لذت می انجامد، نیز از پیامدهای مطالعه است. بدون ادبیات، کودکان نمی توانند هیجان و لذت کشف سرزمین های نو یا تنهایی و ترس ناشی از ز ندگی در جزیره ای دور افتاده را تجربه کنند.
در داستان های تاریخی کودکان فرصت های استثنایی زندگی در گذشته را می یابند و داستان های علمی – تخیلی آن ها را به تفکر و اندیشه درباره ی آینده وا می دارند.
با داستان های واقعگرای نو، کودکان به شناخت انسان امروزی و رابطه اش با محیط زیست و دیگر انسان ها کنجکاو می شوند. کودک به کمک ادبیات با شیوه های برخورد انسان ها با دشواری های زندگی آشنا می شو د و از شخصیت های داستان می آموزد که چگونه با گرفتاری ها برخورد، و احساس های دیگران را درک کند.
کتاب، درهای دانش و اکتشاف و پیشرفت را به روی جوانان می گشاید. برای دستیابی کودکان به تجربه ها ی گوناگون و پر کشش جهان، کتاب هایی که در موقعیت ها و زمان های مختلف شکل گرفته اند، مناسب اند. کتاب های اطلاعاتی یافته های تازه درباره ی تمامی موضوع ها را ارائه می دهند.
زندگینامه ها از راهی که افراد موفق رفته اند، سخن می گویند؛ عکس ها و تصویرها شگفتی ها را به نمایش می گذارند و به شرح روش های لازم برای کسب مهارت در انجام بازی ها و سرگرمی ها می پردازند و سبب رشد و پرورش شناخت، حتی در کودکان خردسال می شوند.
کتاب هایی که شخصیت های آن به شیوه های کلیشه عمل نمی کنند و به بیان الگوهای رفتاری غیر قالبی می پردازند، به کودکان فرصت می دهند با الگوهای ذهنی خود برخورد کنند.
زندگینامه ها و همچنین برخی از داستان های واقعگرا به کودکان و نوجوانان کمک می کنند تا دریابند که دشواری ها تنها در زندگی آن ها وجود ندارد و انسان های دیگر نیز با همین دشواری ها یا دشواری های بزرگتر دست وپنجه نرم کرده اند. با خواندن این کتاب ها کودکان و نوجوانان دچار آسیب های روانی به نوعی درمان می شوند و می توانند خود را از زیر بار فشارهای عاطفی بیرون بکشند.
ادبیات در رشد و پرورش و نیز گسترش دامنه ی تخیل نقش بنیادین دارد. با الهام از کتاب هاست که کودکان به نوشتن یا بازگو کردن قصه هایی ساخته و پرداخته ی ذهن خود و اجرای نمایش تشویق می شوند.
به باور روان شناسان، کودکان ۳ تا ۱۰ ساله آمادگی فراوانی برای پذیرش هنر دارند. از این رو ادبیات، کودکان را هم به دنیای روابط انسانی رهنمون می کند و هم حساسیت آن ها را به هنر و زیبایی افزایش می دهد.
کتاب می تواند کودک را به سوی واقعیت و فراتر از آن براند و در غنی کردن روح و روان خوانندگان خود و آشکار کردن نیاز آن ها نقش اساسی دارد. آثار ژرف ادبیات در کودکان در بزرگسالی آشکار می شود.
کتاب به کودکان فرصت می دهد با شخصیت هایی به سن و سال خودشان همذات پنداری کنند. کودکان دوست دارند درباره ی کسانی بخوانند که می توانند آن ها را درک کنند و از این راه به خود باوری می رسند.
کتاب با گسترش علاقه های کودکان، فراهم کردن امکان تجربه ی ماجراهای جدید و نیز نمایش شیوه های نگرش متفاوت و برخورد با کشمکش ها و درگیری های زندگی خود آن ها، افق دید کودکان را گسترش می دهد.
داستان های ورزشی، پر رمز و راز و طنز آمیز، گریزگاه ها یی لذت بخش برای کودکان و نوجوانان اند.
کتاب با کمک به گسترش افق دید کودکان و نوجوانان، شناخت دیگران و محیط اطراف، بینش آن ها را انسانی وهمه جانبه می کند.
کودکان با خواندن کتاب های خوب کتاب به نیکی در جایگاه نیاز و قانون باور پیدا می کنند. در نتیجه هرگز بدبین و مردد نخواهند شد، بلکه به رویارویی با پدیده های منفی خواهند پرداخت. نگرش منطقی به زندگی، به آن ها هماهنگی درونی می بخشد.
سرانجام آن که می توان گفت کتاب به شیوه های مختلف در رشد زبانی، عاطفی، شخصیتی و اجتماعی کودکان تاثیر گذار است.