امیر کبیر و اجناس ایرانی

اختصاصی نشریه اینترنتی نوجوان ها

محمدحسن خان اعتمادالسلطنه، دانشمند، مؤلف، مترجم و مدیر چندین نشریه و روزنامه، سیاستمدار برجسته دوران ناصرالدین شاه قاجار و چهارمین فرزند حاج علی‌خان اعتمادالسلطنه است که در 21 شعبان 1259 ق. در تهران متولد شد. محمدحسن خان جزء نخستین محصلان دارالفنون بود و در آنجا مدت 12 سال به تحصیل زبان فرانسوی و فنون نظامی پرداخت. اعتمادالسلطنه مدت بیست‌ و پنج سال همراه و همنشین ناصرالدین شاه بود و در بسیاری از سفرهای داخلی و خارجی از جمله سه سفر شاه به اروپا همراه او بوده است. وی همه روزه ساعت‌ها با شاه همنشینی می‌کرد و او را در جریان آخرین اخبار و رویدادهای جهان قرار می‌داد و نشریات فرانسوی را برایش می‌خواند. اعتمادالسلطنه سرانجام در سن 53 سالگی و حدود یک ماه پیش از قتل ناصرالدین شاه در 13 نوروز و پس از بازگشت از زیارت حضرت عبدالعظیم، بر اثر سکته قلبی درگذشت. پیکرش را پس از مدتی به نجف حمل کردند و در وادی‌السلام به خاک سپردند. جالب است بدانید اعتماد السلطنه فرزند حاج علی خان فراش باشی است که به دستور ناصرالدین شاه مامور قتل امیبر کبیر بود و او را در حمام فین کاشان به قتل رساند. اما اعتماد السلطنه در آثارش بخشی از کارهای امیر کبیر را نقل کرده است. متن زیر را از کتاب صدر التواریخ او برگزیده ایم و به فارسی روان بازنویسی کرده ایم تا مطالعه آن برای شما راحت تر باشد.

زندگی نامه میرزا تقی خان امیرکبیر
انتشار اولین عکس واقعی از امیر کبیر

میرزا تقی خان امیر کبیر به خاطر قرار دادهایی که ایران با کشور های خارجی داشت جلوی ورورد کالاهای خارجی را نمی گرفت اما در نزد مردم آن چنان رفتار می کرد که به کالای ایرانی بیشتر از کالای خارجی ارزش می گذاشت و حتی لباس هایش را از پارچه های ایرانی می دوخت و مردم نیز که رفتار او را می دیدند از او پیروی می کردند و رفتار و فرهنگ ایرانی را کنار نمی گذاشتند. پیشرفت صنایع کشور را با رنگ های زرد و سرخ خارجی عوض نمی کردند. به این ترتیب مردم کالای کشور خودشان را می خریدند تا همیشه پولشان در دست خودشان رواج داشته باشد و پولشان به خارج نرود و خودشان بعد از مدتی معطل و سرگردان نمانند.

امیر در این زمینه تلاش زیادی کرد. در زمان امیر پارچه بافی در اصفهان، کاشان و خراسان پیشرفت بسیاری کرد. او دستور داد به جای شال کشمیری که پولش به جیب خارجیان می رفت در کرمان شالی ببافند به نام شال امیری. قیمت این شال به طاقه ای 160 تومان رسید و از شال کشمیری برتری یافت و به خوبی بافندگان از عهده این کار برآمدند.

البته هر طاقه از شال معمولی به 30 یا 40 تومان به فروش می رسید و هنوز از آن شال ها در ایران وجود دارد اما تا چند سال دیگر اسم این شال باقی می ماند اما اثری از آن باقی نخواهد ماند چون بعد از رحلت امیر دیگر به آن کیفیت شال امیری را نمی بافند.

زمانی که امیر با موکب همایونی (ناصر الدین شاه قاجار) از اصفهان به طرف تهران می آمدند در شهر قم توقف کردند. در این شهر قلیان بلور از انگلیس می آوردند و به قیمت 5 تومان می فروختند. این قلیان ها بسیار زیبا و خوش آب و رنگ بود و ثروتمندان در مهمانی ها از آن استفاده می کردند و به این ترتیب به دیگران فخر می فروختند.

در زمان توقف امیر در قم، سفالگران قمی کوزه قلیانی سفالی به حضور او آوردند که آتشدانش نیز سفالی نبود. امیر دستور داد همین قلیان های سفالی را چاق کنند و برای او و درباریان بیاورند و بعد در همان جا گفت که این قلیان های سفالی خوب چیزی است و استفاده از آن ها بی سلیقگی نیست. همین یک کلام کافی بود که دیگر در مهمانی هیچ کس، قلیان بلور تراش انگلیسی استفاده نشود و اکنون کار به جایی رسیده است که ثروتمندان و اشراف به هر جا که وارد می شوند از همین قلیان های سفالی استفاده می کنند و حقیقتا آن را بهتر از کوزه قلیان انگلیسی می دانند و قیمت قلیان خارجی در ایران ارزان شده است. امروزه همه جا از قلیان های سفالی لعابدار ساده و برجسته که رنگ های گوناگونی دارد و بسیار هم مرغوب است استفاده می کنند و عده زیادی از طریق ساخت این کوزه ها امرار معاش می کنند.