حدود 5000 سال پیش، تمدن مصر باستان در دره رود نیل در شمال شرقی آفریقا آغاز شد. مصر باستان یکی از اولین تمدن های جهان بود . همچنین یکی از مشهورترین تمدن های تاریخ است. مصریان باستان اهرام، معابد، کاخ‌ها و مقبره‌های عظیم می‌ساختند. نقاشی‌ها و حکاکی‌های آنها از باشکوه‌ترین نقاشی‌هایی است که تا کنون خلق شده است. آنها همچنین با صحنه های ساده زندگی روزمره، کار و بازی هنری تولید کردند که جزئیات زیادی از زندگی آنها را نشان می دهد.
آب و هوای خشک مصر به حفظ بسیاری از چیزهایی که مصریان باستان ساخته بودند کمک کرده است. باستان شناسان برای اولین بار در اواخر دهه 1700 میلادی شروع به کشف بقایای مصر باستان کردند. از طریق آن بقایای مورخان توانسته اند اطلاعات زیادی در مورد دنیای مصریان باستان بیاموزند.
بقایای مصر باستان، از جمله لباس، چرم، چوب و غذا، ایده بسیار خوبی از نحوه زندگی مصریان باستان ارائه می دهد. اطلاعات زیادی نیز از مقبره ها به دست آمده است، از جمله نقاشی هایی از صحنه های زندگی روزمره بر روی دیوارهای مقبره ها. از آنجا که مصریان فکر می کردند که زندگی پس از مرگ نیز ادامه دارد، هر آنچه در جهان دیگر ممکن است نیاز داشته باشند در مقبره های آنها قرار داده شده است. یک ملکه به نام هرنیت همراه با سگش دفن شد. در مقبره یک نجیب زاده در سقاره، محققان یک وعده غذایی کامل متشکل از فرنی جو، بلدرچین، کلیه، خورش کبوتر، ماهی، نان و کیک های دایره ای کوچک پیدا کردند.
در مقبره‌های اولیه مدل‌هایی از هر چیزی که مردگان ممکن بود به آن نیاز داشته باشند، مانند خانه‌ها، انبارها، قایق‌ها، گاوها و خدمتکارانی که نان و آبجو درست می‌کردند، وجود داشت. بعداً این صحنه ها بر روی دیوارهای مقبره نقاشی شدند تا به همین منظور عمل کنند. مقبره های ثروتمندان حاوی جواهرات و اشیای گرانبها بود.
مصریان با برداشتن اندام های داخلی و حفظ بدن با نمک یا سایر مواد شیمیایی، مردگان را به عنوان مومیایی نگهداری می کردند. علاوه بر مومیایی‌های مردم، هزاران مومیایی از حیوانات مقدس مانندگربه‌ها،ابیس و کروکودیل‌ها پیدا شده است. مومیایی های افراد مهم در تابوت های استادانه ای به نام سارکوفاژ قرار داده می شدند که اغلب تصویری از متوفی را در خود داشتند. تابوت توتانخامن از طلای خالص ساخته شده بود.
زندگی روزمره در مصر باستان
روستاها و شهرها در نزدیکی رودخانه نیل قرار داشتند، زیرا این رودخانه بزرگراه اصلی و همچنین تنها منبع آب بود. خانه ها از خشت ساخته شده بودند. پنجره‌ها دارای دهانه‌های بلند و کوچکی بودند که برای جلوگیری از گرما و تابش نور خورشید با حصیرهای بافته شده پوشیده شده بودند. دیوارها با نقاشی های دیواری روشن تزئین شده بودند. حصیر و قالیچه ها کف را پوشانده بودند.
نقاشی‌های دیواری منبعی غنی از اطلاعات درباره نحوه زندگی مردم عادی با فرزندان خود، شکار و کشاورزی، پرورش حیوانات و انجام کارهای روزانه است. لباس، جواهرات و مدل موی همه طبقات مردم به وضوح دیده می شود. مصری ها به عطر و لوازم آرایشی علاقه داشتند. هم مرد و هم زن نوعی سایه چشم سبز استفاده می کردند و با ماده ای سیاه به نام سرمه خط چشمان خود را آرایش می کردند. زنان همچنین به لب و ناخن خود رنگ می زدند. ظروف نگهداری لوازم آرایشی و ابزار مورد نیاز برای آسیاب کردن آنها برای استفاده در زندگی پس از مرگ در مقبره ها گنجانده شد.
به دلیل آب و هوای گرم مصر، لباس ساده بود. بچه های کوچک، خدمتکاران و کارگران اغلب لباس کمی می پوشیدند. کتانی سفید متداول‌ترین پارچه بود. در لباس های اولیه، پارچه را به سادگی به دور بدن می بستند یا با سنجاق و کمربند در جای خود نگه می داشتند. مردان معمولاً یک دامن کتان و گاهی جلیقه می پوشیدند، در حالی که زنان یک لباس صاف و ساده تا مچ پا با بند شانه می پوشیدندو اغلب از گردنبندها و یقه های پهن تزئین شده با نگین ها استفاده می کردند. لباس ها با گذشت زمان پیچیده تر شدند. بسیاری از مردم کلاه گیس می پوشیدند. مردان اغلب ریش می گذاشتند و یک ریش کاذب از فلز گرانبها به خود آویز می کردند.
تاریخ مصر باستان:
1- دوره آغازین دودمانی مصر ۳۱۰۰–۲۶۸۶پ.م
2- پادشاهی کهن مصر ۲۶۸۶–۲۱۸۱ پ.م
3- دوره نخست میانی مصر ۲۱۸۱–۲۰۵۵ پ.م
4- پادشاهی میانه مصر ۲۰۵۵–۱۶۵۰پ.م
5- دوره دوم میانی مصر ۱۶۵۰–۱۵۵۰ پ.م
6- پادشاهی نوین مصر ۱۵۵۰–۱۰۶۹ پ.م
7- دوره سوم میانی مصر ۱۰۶۹–۶۶۴پ.م
8- دوره پایانی مصر باستان ۶۶۴–۳۳۲ پ.م
1- دوره آغازین دودمانی مصر ۳۱۰۰–۲۶۸۶پ.م
تمدن مصر باستان در سال ۳۱۵۰ پیش از میلاد یعنی زمانی که دو قلمروی مصر سفلی و مصر علیا تحت پادشاهی نخستین فرعون به وحدت سیاسی رسیدند شکل گرفت. مصر باستان در دوره دراز تمدن خود چندین بار زیر فرمانروایی نیروهای بیگانه از جمله ایرانیان هخامنشی نیز درآمد.
آغاز شکل گیری حکومت‌های قدرتمند در مصر به صورت یک فرمانروایی یکپارچه نبود، بلکه در دهه های پایانی منتهی به هزاره سوم پیش از میلاد مصر توسط حاکمان محلی در دو بخش جنوبی و شمالی اداره می‌شد. با آمدن شاهی به نام منس مصر برای نخستین بار یکپارچه می‌شود و دودمان یکم شکل می‌گیرد. بنا به نوشته های مان تو، پایتخت مصر در این هنگام شهر تینیس بود که امروزه هنوز پیدا نشده است.
از آنجا که هیچ مدرکی از وجود شاهی به نام منس یافت نشده است، برخی مصرشناسان بر این باورند که این شاه افسانه ای می‌بایست همان نارمر بوده باشد که در لوحه معروف خود در حالی به تصویر کشیده شده است که دو مصر را یکپارچه کرده. نارمر از شهر ابیدوس در مصر علیا به پا خاست. به باور تاریخ دانان، تاریخ مصر باستان از این نقطه آغاز شد و تا سده چهارم پیش از میلاد که این سرزمین به دست اسکندر مقدونی فتح شد، ۳۱ دودمان یا خاندان پادشاهی بر آن فرمانروایی کردند.
سامانه حکومتی مصر در سه دودمان نخست پایه ریزی شد و روش های حکومت داری شاهان این دودمان بنیان چگونگی فرمانروایی در کشور مصر در هزاره های پس از آن را ساختند. افزایش قدرت و ثروت فرعون های این دوره را می‌توان در آرامگاه های ساخته شده توسط آنان مشاهده کرد.
2- پادشاهی کهن مصر ۲۶۸۶–۲۱۸۱ پ.م
پادشاهی کهن دوره ای است که بی گمان می‌توان آن را نخستین دوره از تاریخ مصر دانست که در آن شکوه و عظمت فرمانروایی فرعون ها آشکارا دیده می‌شود. این پادشاهی با دودمان سوم که خاستگاه آن در ممفیس واقع در مصر سفلی بود، آغاز گشت. پادشاهان بزرگی چون خوفو، خفرع، و منکورع در این دوره دست به ساخت اهرام سه گانه زدند که تا چندین هزار سال بعد نیز پابرجا ماندند.
خفرع همچنین تندیس بزرگ ابوالهول را در کنار اهرام ساخت؛ تندیسی که یکی از نمادهای عظمت و شکوه مصر باستان به شمار می‌رود. با آنکه هرم های بزرگ جیزه جزو نمادهای بزرگی و قدرت مصر باستان شدند، به دلیل نارضایتی همگانی پدید آمده از هزینه بسیار ساختن این بناها، ساخت سازه‌هایی به بزرگی آنها توسط فرعون‌های آینده در تاریخ مصر پیگیری نشد.
مصر در دوران پادشاهی کهن شاهد موج گسترده ای از به بردگی گرفتن مردم مناطقی چون فلسطین، نوبه، لیبی، و حبشه پس از کشورگشایی های شاهان گوناگون بود. هزینه بسیار زیاد ساخت و ساز برای فرعون‌ها و اعضای دربار و ستمی که این شاهان به بردگان و زیردستان می‌کردند باعث کم شدن ثروت دولت مرکزی و ناآرامی و شورش در میان مردم شد. این در حالی بود که با کاهش قدرت حکومت مرکزی، خُره سالاران (سران خره های مصر) قدرت بیشتری به دست آوردند و دست به رقابت و جنگیدن با هم زدند.
خانواده در مصر باستان
در مصر باستان خانواده اساس زندگی روزمره بود. سنت معمول آن جامعه تک همسری بود و چند همسری- مگر نزد شاهان-به ندرت دیده می‌شد. ازدواج میان خواهر و برادر غیرمعمول بود اما غیر مجاز محسوب نمی‌شد. برای مراسم عروسی، عروس و داماد به همراه خانواده‌های خود نزد مسئولین حکومتی می‌رفتند که نام و دارایی دو طرف را ثبت می‌کرد. سپس در سرسرای ویژه قربانی‌های معبد، جشن بزرگی برپا می‌کردند.
برخلاف دیگر سرزمین‌های دوران باستان، زن مصری حقوقی برابر با حقوق همسرش داشت.او می‌توانست در دارایی‌های مشترکشان دخل و تصرف کند، نقش اجتماعی آشکاری در زندگی داشت و دیگران نسبت به وی با احترام رفتار می‌کردند.
بازی کودکان
بازی های بچه های آن دوران درست شبیه بازی‌های امروز ما بود. آنها با توپ (گوی) و حلقه بازی می‌کردند. پسرها نیزه می‌انداختند یا با تیر و کمان هدف هایی را می‌زدند. دختر بچه‌ها عروسک‌هایی با دست و پاهای قابل حرکت و موهای واقعی داشتند. وسایل آشپزخانه و خانه‌های عروسکی، حیوانات اسباب بازی، قایق‌های چوبی کوچک و ماهی‌های چوبی که روی آب شناور می‌ماندند از اسباب بازی‌های محبوب بچه‌ها بود.
جشن ها و موسیقی
زنان و مردان نیز بازیکنان پرشوری بودند. آنها با تاس‌هایی از جنس استخوان یا عاج بازی می‌کردند یابا نوعی تخته نرد سرگرم می‌شدند.
آنها مردمی بسیار موسیقی دوست بودند.مصریان باستان با نغمه چنگ، تنبور، نی و دایره زنگی آواز می‌خواندند. موقع برگزاری جشن‌ها، در کاسه و بشقاب و ظرف‌های رنگارنگ غذا می‌خوردند و نوشیدنی‌ها را درون صراحی‌هایی از رخام و سنگ لوح آبی یا سیاه رنگ به یکدیگر عرضه می‌کردند.
اختراع خط هیروگلیف
مصریان جهت حفظ کردن و ثبت رویدادها به صورت مکتوب خط هیروگلیف را اختراع کردند. فکر حفظ اسناد به صورت مکتوب از سرزمین همسایه، بین النهرین، به آنها رسیده بود. اما مصری ها خط هجایی اهالی بین النهرین را نپذیرفتند بلکه، نشانه های نوشتاری خاصی برای خود اختراع کردند. مجموعه علامت های هیروگلیف خطی تصویری را می‌سازد.
اختراع خط کاهنی
بعدها مصریان خط کاهنی را اختراع کردند که با آن می‌توانستند مطالب خود را روی پاپیروس بنویسند. این خطی نوشتاری بود که نشانه‌های تصویری نداشت به همین دلیل به سرعت گسترش یافت. نشانه‌های خط کاهنی با هم ادغام می‌شدند. برای نوشتن این خط از قلم نی، طومارهای پاپیروسی و همینطور از جوهر سرخ استفاده می‌شد، که کاتبان خود آن را می‌ساختند.
