یکی از ملموس ترین، مهمترین و حیاتی ترین حق ها از حقوق انسانی داشتن حریم خصوصی است. البته با توجه به اهمیت و لزوم رعایت آن در مجامع هنوز صاحب نظران تعریف مشخصی از آن ارائه نداده اند و به نظر یکسان و جامعی نرسیده اند.
معنای حریم خصوصی
در فقه و حقوق حریم عمدتا در مورد املاک مطرح است. در احادیث به حریم توجه خاص و زیادی شده است به طور مثال حریم راه، حریم درخت، حریم چاه و… که به نظر اکثر فقها حکمت بیان حریم حذف ضرر از مالک است. در احادیث که از حریم مومن سخن به میان آمده است منظور این است که باعث آزار و اذیت او نشود و در دستورهای دینی به حفظ حریم مومن بسیار توصیه شده است.
در ارتباط با حریم خصوصی در فقه دستوراتی گفته شده است، در کار یک دیگر تجسس نکنید، سوءظن نداشتن به یکدیگر، استراق سمع نکردن از گفت‌وگوی دیگران، در امانت خیانت نکردن و بدون اجازه وارد منزل و اتاق یکدیگر نشدن، برای رعایت این موازین توصیه های کافی شده است.
در قانون اساسی نیز چند ماده قانون هم به این امر اختصاص داده شده است. به طور مثال ماده ۲۰، ماده ۲۲، ماده ۲۵ و ماده ۱۰ که در ارتباط با حفظ حریم شخصی شهروندان قوانینی به تصویب رسیده است.
انواع حریم خصوصی
این مسئله به دلیل اهمیتی که دارد به چند دسته تقسیم می شود مانند: حریم شخصی محل سکونت، حریم شخصی جسمانی، حریم شخصی محل کار، حریم خصوصی اطلاعاتی و ارتباطی.
حضرت محمد (ص) می فرمایند: من به جست و جو در نهان و درون انسان ها امر نشده ام.
در جای دیگر نیز می فرمایند: حرمت مومن به میزان حرمت خانه خداست.
در قرآن کریم هم در سوره ها و آیات مختلفی از حفظ حریم خصوصی افراد یاد شده است که این خود میزان اهمیت و توجه دین مبین را به این امر نشان می دهد. مصداق آن هم سوره حجرات آیه ۱۲ است که خداوند بزرگ می فرماید: ای اهل ایمان! از ظن و گمان درباره یکدیگر بپرهیزید که برخی ظن ها و پندارها معصیت است و نیز هرگز از حال درونی هم تجسس نکنید و غیبت یکدیگر را روا مدارید آیا شما دوست دارید گوشت برادر مرده خود را بخورید؟
در نکته اول این مسئله حائز اهمیت است که زمانی که نوجوان از مشکلات خود سخن می گوید در جواب، نصیحت یا سرزنش نکنید و حتی لحن صحبت نباید به گونه ای باشد تا آن را برایش تداعی کند. به جای این کار باید مسئله یا مشکل را گشود و به او زمان فکر کردن برای گرفتن تصمیم درست را داد و از باز کردن هر مسئله ای برای او نهراسید و اگر در رفتار و تصمیمش متوجه خطایی شدید، بهتر است به صورت غیر مستقیم موضوع را مطرح کنید.
راهکار بعدی نظارت غیر مستقیم بر اوست. نظارت مستقیم فقط مختص گروه سنی کودکان است. زمانی که خود را در معرض مستقیم ببیند احساس ناامنی می کند و حس این را دارد که او را مانند کودکان می بینند و برای نشان دادن این که وی نیز فردی بزرگسال است و از دنیای کودکی جدا شده است شروع به تضاد و رفتارهای متناقض با خواسته والدین می کند، این خود اثر نامطلوبی بر نوجوان، خانواده و جامعه به جای می گذارد.
در نظارت غیر مستقیم این عوامل دیگر دخیل نیستند و خود باعث نزدیک شدن بزرگتر ها به نوجوانان می شود و اثرات منفی فاصله سنی آن ها را کم می کند.
برای شناخت نوجوانان هر چه به فضای فکری و ذهنی آن ها نزدیکتر شوید و نیازهایشان را لمس کنید بهتر می توانید فرزندان را درک کنید. در این مورد خود نوجوانان باید احساس پدر و مادر را درک کنند و آن ها هم به والدین نزدیک تر شوند و با این کار عوارض فاصله سنی بین دو نسل کمتر می شود.
والدین نیز باید در حد معقول با آن ها صمیمی شوند تا در صورت لزوم با آن ها مشورت کنند و مشکلات پیش آمده خود را به جای در میان گذاشتن با گروه سنی خودشان با پدر و مادرشان بیان کنند تا آن ها بتوانند با بصیرت بیشتری که نسبت به گروه سنی فرزندان خود دارند مشکلات را به سلامت مدیریت کنند و به مقصد برسانند.
در پیدا کردن دوست نیز می توان از کمک والدین استفاده کرد تا دوستانی که مناسب شان آن ها هستند داشته باشند و گرفتار دوستان ناباب نشوند.
در نهایت و نکته ای که از همه مهم تر است نوجوان را حتی با خودش نیز مقایسه نکنند.
آموزش نه گفتن به جا و محکم خود می تواند بسیاری از بار نگرانی والدین برای نوجوانان را کم کند و استقلال و حرمت و شخصیت فرزند را بالا ببرد.
دانستن قوانین حریم خصوصی برای نوجوانان یکی از واجبات است زیرا باعث می شود تا مورد آسیب قرار نگیرند و هم با رعایت آن ناخواسته باعث آسیب زدن به دیگران نشوند.
در این مورد والدین باید خود با رعایت قوانین مربوط به حریم خصوصی آموزش درست و غیر مستقیم و کارآمدتری به نوجوانان خویش بدهند.به طور مثال بعضی از والدین رفتارهای کارآگاهی را حق خود می دانند و از نبود فرزند خود
در خانه استفاده می کنند و تمام اتاقش را زیر و رو می کنند تا به قول خودشان بتوانند مدرکی از این که نوجوانشان راه خلاف رفته است و پا از جاده درست خارج گذاشته و وارد بی راهه شده است پیدا کنند، اما نه تنها چیزی پیدا
نمی کنند بلکه با رد و نشانی که از گشتن خود به جا می گذارند حس اعتماد نوجوان را به خود سلب می کنند.
با توجه به تحقیقات بعضی از محققان بسیاری از فرزندان از این دست خانواده های شکاک و کاوشگر برای نشان دادن حس استقلال خود بر خلاف خواسته والدین اقدام کرده اند و نتیجه ای که خانواده در صدد تحقق آن بوده برعکس اتفاق می افتد.
بسیاری از نوجوانان رعایت حریم خصوصی که پدر یا مادرشان در قبال دیگران انجام می دهند را مشاهده و لمس کرده اند، مثلا در صف عابر بانک یا وقتی در جمع فردی مشغول صحبت با تلفن است معمولا آن ها سرشان را به
چیزی گرم می کنند تا حریم شخص مقابل حفظ شود و او احساس امنیت کند. اما در رفتار با او چیز دیگری را از والدین می بیند بنابراین دچار تناقض می شود و این تناقض را با خشونت از خود دفع می کند.
