نزدیک به پنج‌هزار سال پیش از میلاد، مردم غارنشین فلات ایران در پی دگرگونی‌‌هایی که از لحاظ آب و هوا و تشکیل مزارع و چمن‌زارها به وجود آمد به دشت‌ها روی آوردند و زندگی تازه‌ای را آغاز کردند و در تمدن آن ها نسبت به دوران پیشین پیشرفت بیش تری دیده شد. کهن‌ترین مردم دشت‌نشین، مردم محل سیلک (Sialk) نزدیک کاشان بودند که آثار زندگی ایشان را در آن جا به دست آورده‌اند. میدان‌گاه باستانی سیلک در منطقه فین کاشان واقع شده است و پیشینه‌ای نزدیک به هفت هزار سال دارد.
تپه سیلک در حقیقت زیگورات یا نیایشگاه مردمان باستانی بوده که از گل رس و سفال ساخته شده است. زیگورات معماری مذهبی ویژه شهرهای عمده بین النهرین (عراق کنونی) و ایران بوده است که به صورت برج مطبق هرمی شکل بنا می‌شد.
سیلک یکی از مکان‌های تاریخی پس از تمدن جیرفت کرمان در فلات ایران است که مدارک نوشته از دوران پیش از هخامنشی در آن پیدا شده است، ولی خطی که هم‌زمان با آغاز تاریخ در ایلام به وجود آمده بود با نام پرتو ایلامی شناخته شده پس از رها شدن این پایگاه بازرگانی از میان رفت.(خط پرتو ایلامی به موازات خط سومری رشد کرده و از یک خط تصویری چند کلمه‌ای نمادین به یک خط هجایی با کلمات مرکب از علایم تغییر یافت. این خط در این مرحله ٢۵٠٠ علامت داشت که علایم معمولا از بالا به پایین نوشته می‌شده است اما عکس آن نیز گاهی مشاهده شده است. در قرن ٢۴ پیش از میلاد کاتبان ایلامی خط میخی اکدی را به سلیقه خود می نوشتند.)
در سال ۱۳۸۰ خورشیدی دکتر صادق ملک شهمیرزادی از سوی سازمان میراث فرهنگی ایران برای کاوش به منطقه فرستاده شد، او نیز با شرط این که خودش گروه کاوش را انتخاب خواهد کرد، این مسئله را پذیرفت. گروه کاوش او که بسیار با دقت، از تمامی کارشناسان حوزه‌های مختلف حتی از سایر کشورها گزینش کرده بود، برای انجام عملیات باستان‌شناسی به سیلک رفتند. طی ۵ فصل کاوش که تا سال ۱۳۸۵ ادامه داشت، به نتایج جدیدی دست یافتند که در مجلدهایی منتشر شد:
دیوارهای داخلی خانه‌ها را با گل اخری رنگ و مردگان را در زیر کف اتاق‌ها که آجر فرش یا سنگ فرش نبود، دفن می‌کردند. مردگان را در این قبرها به صورت «چمپاته» به خاک می‌سپردند و همراه آن ها در گورشان اشیایی قرار می‌دادند و این اشیا در بعضی از گورها پر ارزش و زیاد بود و در بعضی دیگر کم و بی‌ارزش. در خرابه‌های تپه باستانی سیلک چند اسکلت انسان و ظروف باستانی پیدا شده است که این اشیاء در موزه‌های لوور فرانسه، موزه ملی ایران و موزه باغ فین و موزه‌‌ای در کنار این مجموعه باستانی قرار داده شده است.
از نکات دیدنی این منطقه باستانی وجود خرده سفال‌های چند هزار ساله روی زمین و پیرامون این تپه‌ها است. هم چنین پیدا شدن دوک‌های ریسندگی و بافندگی نشانی از آشنایی این مردم از صنعت ریسندگی و بافندگی دارد. هم چنین ساکنان این منطقه با ذوب کردن فلزات برای خود وسائل و ابزارهای کار می‌ساختند. با کشف کوره ذوب فلزات در بخش جنوبی این تپه، می‌توان شهر سیلک را جزو صنعتی‌ترین شهرهای آن دوران محسوب کرد.
تپه سیلک در نگاه اول یک تپه خاکی است و جاذبه‌‌ای برای دیدن، آن هم در گرمای شهر کاشان ندارد، ولی با کمی توجه به قدمت و شناخت تاریخی، آن‌وقت این تپه دالانی برای ورود به دنیایی دیگر محسوب خواهد شد. تپه سیلک کاشان در ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ با شماره ۳۸ در فهرست آثار تاریخی و ملی ایران به ثبت رسیده است.
نتایج به دست آمده از کاوش‌ها روی تپه‌های سیلک تمدن آن را به شش دوره فرهنگی متمایز تقسیم می‌کند که عبارتند از:
این دوره مربوط به قدیمی‌ترین یا اولین ساکنان تپه شمالی است که حدود هفت هزارسال پیش شکل گرفته بود. براساس گزارش گیرشمن، ساکنان اولیه در کلبه‌های موقتی زندگی می‌کردند که آن ها را با نی و شاخه می‌ساختند و روی آن را با گل می‌پوشاندند. سپس خانه‌ها را با دیوارهای چینه‌ای و در دوره دوم با خشتهای دست‌ساز می‌ساختند. مردم ساکن تپه‌های شمالی، ظروف سفالی خود را احتمالا در کوره‌ها می‌پختند. در دوره دوم استفاده از نقش‌های هندسی روی سطوح سفال‌ها یا نقوش گیاهی و حیوانی نیز روی آن ها انجام می‌شد. مردمان این دوره به شکار کشاورزی و شبانی می‌پرداختند و هم چنین با یافتن سنگ‌های طبیعی مس و با استخراج آن ها، زیورآلات کوچک می‌ساختند. مردم سیلک مردگان خود را به‌صورت جمع شده در حالی که سطح بدن آن ها را با قشر نازکی از محلول گل اخرا پوشش می‌دادند به همراه هدایایی به زیر کف منازل خود دفن می‌کردند.
در حدود ۶۱۰۰ سال پیش ساکنان تپه‌های شمالی محل سکونت خود را ترک کرده و احتمالا عده‌ای از آن ها در فاصله حدود ۶۰۰ متری جنوب تپه‌های شمالی (تپه‌های جنوبی) ساکن شدند. در این دوره خانه‌ها با خشتهای مستطیل شکل ساخته می‌شد و فرهنگ دفن مردگان به صورت دوره قبل بوده است. در اواسط دوره سوم مردم از چرخ‌های سفالگری سود می‌بردند و سفال‌ها در کوره‌های مخصوص پخته می‌شد که حرارت آن ها قابل کنترل بود و در تزیین آن ها علاوه بر نقوش قبلی از نقوش انسانی نیز استفاده می‌شد. پژوهش‌های گیاه‌شناسی نمایانگر آن است که کاشان در این دوره دارای آب‌وهوای معتدل بوده است. در این دوره صنعتگران سیلک روش استخراج نقره از سنگ معدن را فراگرفته و اشیاء زینتی و زیورالات را از نقره می‌ساختند. یکی از مهم‌ترین پدیده‌های فرهنگی اواخر دوره سوم استفاده از مهرهای مسطح است.
این دوره که از حدود ۵۰۰۰ سال قبل آغاز شده و تا حدود ۴۵۰۰ سال ادامه داشته به نام دوره آغاز نگارش یا آغاز دوره شهرنشینی یاد می‌شود. مهم‌ترین تحول فرهنگی این دوره پیدایش خط و نگارش به صورت اولیه است. در این دوره از مهرهای استوانه یا سیلندری منقوش به اشکال حیوانی یا هندسی استفاده می‌شد که نمایانگر پیشرفت تجاری و بازرگانی در آن دوره بوده است و به علت شرایط مساعد زندگی رشد جمعیت روند افزایشی به خود گرفت.
این دوره که تاریخی در حدود ۳۲۰۰ سال پیش دارد. مربوط به مهاجرت مهاجران جدید به سیلک است. مهم‌ترین فرهنگ این اقوام ساختن ظروف سفالی خاکستری رنگ است. معماری این مهاجران به روی بقایای ساختمان‌های دوره قبل ساخته شد. فرهنگ خاکسپاری مردگان دگرگون شد، این دوره آغاز استفاده از گورستان‌های مجزا بود. گورستان مردم (گورستان الف) این دوره در ۲۰۰ متری جنوب تپه‌های جنوبی قرار داشت که امروزه به کلی تخریب شد است و تنها ۱۵ قبر از مجموع این گورستان توسط کاوشگران فرانسوی مورد کاوش قرار گرفته و هم چنین به دلیل اعتقاد به زندگی بعد از مرگ در کنار مردگان خود اشیاء سفالی ابزار آهنی و مهر و… قرار می‌دادند.
در تپه‌های جنوبی که بین سال‌های ۲۸۰۰ و۲۹۰۰ سال متعلق به مردمانی بود که مردگان خود را در گورستان ۲۵۰ متری غرب تپه جنوبی (گورستان ب) دفن می‌کردند. به عقیده گیرشمن آن ها مهاجران جدید بودند که در تپه‌های جنوبی ساکن شدند. در این دوره سطح کل تپه مسطح شد و در نتیجه معماری دوره پنجم به طور کلی از بین رفت، فرهنگ خاکسپاری کمی دگرگون شد و علاوه بر فعالیت‌های قبلی چاله گورها را به شکل تپه در می‌آوردند و برخی از این گورها با سنگ‌های تراش خورده یا آجرهای بزرگ پوشانده می‌شد که احتمالا نمایانگر منزلت مردگان بوده است. مجموع ۲۰۰ قبر از این دوره توسط هئیت فرانسوی مورد کاوش قرار گرفته است. از شاخص‌های دوره ششم، ظروف سفالی است که کاربرد تدفینی داشته‌اند، بعضی از این ظروف لوله‌دار یا شکل حیوانات و پرندگان هستند سطوح آن ها با نقوش هندسی، حیوانی و انسانی تزئین شده است.
