با تمام شدن فصل پاییز،روزها کوتاه تر شده و هم زمان با ریختن آخرین برگ های درختان، سرمای زمستان کم کم از راه می رسد و برف زمین را می پوشاند.شاید این فرآیند طبیعی در زندگی شهرنشینی به خاطر وجود وسایل نقلیه زیاد و کارخانجاتی که دما را بسیار بالا برده و جو را هم مورد تاثیر قرار داده اند.کمی از ذهن دور شده باشد. اما هنوز در طبیعت دور از این هیاهو و درجنگل و دشت ها که محل اصلی زندگی حیوانات است،این روند ادامه دارد و کاملا” قابل لمس است.
انسان ها حتی در شهرهایی که در ارتفاعات واقع شده و سرمای بیشتری را تجربه می کنند،خانه های خود را با وسایل گرمازا و سوخت های طبیعی یا مصنوعی گرم نگه میدارند.برای بیرون آمدن از خانه نیز با لباس ها و پوشش های ساخت دست بشر بدن خود را از سرما حفظ می کنند.مواد غذایی مورد نیاز خود را هم از فروشگاه های مشخص و مجزا در هر رابطه ای تهیه می کنند.اما سوال این است:حیوانات که نه وسایل گرمازا و نه سوخت و نه لباسی برای پوشیدن دارند،چگونه سرما را تحمل می کنند؟
مهاجرت:
حیوانات بطور غریزی عکس العمل های متفاوتی و شگفت انگیزی با آمدن زمستان از خود نشان می دهند.برخی از آن ها مهاجرت می کنند.بدین معنا که آن ها به مکان هایی جز محل زندگی خود که گرم تر است و می توانند در آن جا غذا پیدا کنند،سفر می کنند.
برخی از پرندگان در پاییز مهاجرت می کنند و از آن جا که این سفر می تواند با خطرات زیادی همراه باشد،اغلب گروهی مهاجرت می کنند.به عنوان مثال:غازها همیشه گروهی و در پروازی “V” شکل با سروصدای زیاد سفر خود را انجام می دهند. اما پرندگانی هم هستند که به تنهایی مهاجرت می کنند.
آن ها چگونه می دانند کی،زمان مهاجرت زمستانه است؟دانشمندان هنوز دراین باره در حال مطالعه و تحقیق هستند.بسیاری از آن ها مهاجرت را بخشی از چرخه تغییرات سالانه یک پرنده می دانند و می گویند:این چرخه توسط پرنده با تغییر در میزان نور روز و آب و هوا کنترل می شود.یعنی پرنده با کوتاه شدن روز آمدن زمستان را احساس می کند!
پرنده ها می توانند مسافت های بسیار طولانی را پرواز کنند،به عنوان مثال نوعی پرنده در قطب شمال به نام پرستوی دریایی شمالگان ،با شروع پاییز به قطب جنوب سفر می کند و با آمدن بهار دوباره به قطب شمال بر می گردد،ولی بیشتر پرندگان مهاجر سفر خود را در مسافت های کوتاه تر انجام می دهند.آن ها چگونه هر سال مسیر خود را پیدا می کنند؟
حشرات نیز مهاجرت می کنند.برخی از پروانه ها و بیدها مسافت های بسیار طولانی را برای رفتن به جاهای گرم تر پرواز می کنند.به عنوان مثال:پروانه شهریار،نوعی پروانه است که تابستان را در کانادا می گذراند و برای زمستان به مکزیک مهاجرت می کند.اما اکثر حشرات مسافت های بسیار کوتاه تر را می پیمایند.مثلا” موریانه ها و یا سوسک ژاپنی در خاک به سمت پایین حرکت می کنند.کرم خاکی نیز همین طور.گاهی برخی از آن ها تا 6 فوت(تقریبا” 2 متر)زیر سطح خاک پایین می روند.
سازگاری:
برخی از حیوانات در زمستان،در محل قبلی زندگی خود می مانند و در عوض خود را با شرایط جدید با برخی از تغییرات در بدن یا رفتار خود وفق می دهند.یکی از این تغییرات رویش پوست ضخیم تر روی بدن آن ها در پاییز است که به گرم نگه داشتن آن ها کمک می کند.در زمستان روی بدن خرگوش کفش برفی و راسو ،پوست جدید سفیدی می روید که برای پنهان شدن از دست دشمنان بسیار کاربرد دارد.
از آن جا که در زمستان پیداکردن غذا بسیار سخت می باشد،برخی از حیوانات مانند:سنجاب ،موش و سگ آبی در پاییز به جمع آوری غذای مازاد بر مصرف خود می پردازند.برخی از حیوانات عادات غذایی خود را تغییر می دهند.مثلا” غذای روباه قرمز در فصل بهار،تابستان و پاییز، میوه و حشرات است ولی در زمستان جوندگان کوچک را شکار کرده و می خورد.
برخی دیگر از حیوانات ممکن است در سوراخ های تنه درختان و یا چاله هایی در زیر سنگ ها و برگ ها برای خود پناهگاه هایی بسازند.برخی از موش ها حتی از طریق ساخت تونل در زیر برف برای خود خانه می سازند.برخی دیگر با دسته جمعی زندگی کردن در زمستان سعی در گرم نگه داشتن خود می کنند.
خواب زمستانی:
برخی از حیوانات تمام یا قسمتی از زمستان را در خواب به سر می برند.این خواب خاص،بسیار عمیق می باشد.در طول این مدت دمای بدن حیوان پایین می آید،ضربان قلب ضعیف شده و تنفس به شدت کاهش می یابد.بدین وسیله انرژی بسیار کمی در بدن مصرف می شود.این گونه حیوانات در پاییز با خوردن غذای اضافه و ذخیره سازی چربی در بدن خود، برای حفظ انرژی،خود را برای خواب زمستانی آماده می کنند.خرس ها،راسوها،بعضی از سنجاب ها و خفاش ها به خواب زمستانی می روند.
گونه های جانوری قطب شمال
