خطای دید چیست ؟خطای دید پدیده‌ای است که حتماً همه‌ی ما برای یک‌بار هم که شده آن را تجربه کرده‌ایم. برای مثال، اگر در تابستان در بیابان و در گرمای بالا قرار بگیرید ممکن است چاله‌هایی از آب را روی زمین ببینید. این چاله‌ها در حقیقت وجود ندارند و به خاطر خطای دید به چشم می‌آیند.
چه عاملی باعث می‌شود به خطای دید دچار شویم؟
مغز ما پیوسته اطلاعاتی را از محیط پیرامون خود دریافت می‌کند. سپس همه‌ی این اطلاعات را بررسی می‌کند و درباره‌ی آن‌ها به نتیجه می‌رسد. تا وقتی که اطلاعات درست باشند مشکلی پیش نمی‌آید اما اگر این اطلاعات فریبنده باشند مغز اشتباه می‌کند و فرمان اشتباه به چشم می‌دهد و در نتیجه ما درباره‌ی آنچه می‌بینیم خطا می‌کنیم. در هر حال، خطای دید یک توهم نوری است که علت دقیق بروز آن مشخص نیست.
در هنر مدرن، هنرمندان از این اشتباه مغز استفاده کرده‌اند و به کمک خطای دید آثار هنری تازه و متفاوتی خلق کرده‌اند. اکنون یک مورد جالب از این کارکرد را ببینید.
رنگی‌کردن تصاویر سیاه و سفید با کمک خطای دید!
این عکس را هنرمندی عکاس و برنامه‌نویس به نام «ایوندیند کولس» درست کرده است. او درباره‌ی این عکس گفته است: «شبکه‌های رنگی که از روی عکس سیاه و سفید عبور کرده‌اند، ذهن ما را گول می‌زنند و باعث می‌شوند مغز ما عکس را رنگی ببیند.»
البته فقط شبکه‌های رنگی نیستند که ذهن را به اشتباه می‌اندازند. خطوط و نقطه‌های نزدیک به‌هم نیز می‌توانند چنین تأثیری روی مغز بگذارند.جالب است بدانید استفاده از نقاط رنگی روی تصویر، تکنیکی قدیمی است که در گذشته از آن برای چاپ نقاشی‌های کمیک استریپ نیز استفاده می‌شده است.
حتی این عکس تاریخی از امیر بخارا هم با همین شیوه‌ی شبکه‌های رنگی به نظر رنگی می‌آید.
رنگین‌کمان هم خطای دید است
برای تشکیل رنگین‌کمان مهم است خورشید از پشت قطره‌های باران به آن‌ها بتابد. در این وضعیت، قطره‌های باران مانند یک منشور عمل می‌کنند و در نتیجه نور خورشید را تجزیه کرده و ما هفت رنگ نوار را کنار هم می‌بینیم. در واقع، رنگین‌کمان وجود خارجی ندارد و فقط بازی نور است.
آن سراب معروف در بیابان‌ها و جاده‌ها!
هوایی که اطراف ما در جریان است از لایه‌های متعدد تشکیل شده است. لایه‌هایی که به زمین نزدیک‌ترند نسبت به لایه‌های بالایی گرم‌تر و روان‌تر هستند. وقتی خورشید می‌تابد، با ردشدن پرتوها از لایه‌ها، انعکاس نور به وجود می‌آید و در نتیجه این انعکاس نور به شکل سراب به چشم ما می‌آید.
اکنون به تصاویری که در ادامه می‌آیند نگاه کنید و ببینید چطور ذهن می‌تواند درباره‌ی آنچه که می‌بیند خطا کند.
این خط‌ها موازی هستند یا مورب؟
از همان نگاه اول پیداست که این خط‌ها مورب هستند. اینطور نیست؟حالا با دقت بیش‌تری به آن‌ها نگاه کنید. مطمئن هستید که آن‌ها مورب‌اند و موازی نیستند؟ واقعیت این است که خطوط داخل تصویر کاملاً موازی هستند!
چطور این خطای دید اتفاق می‌افتد؟
در این شکل، خطوط موازی و مساوی هستند اما چون مربع‌های سیاه و سفید به شکل زیگزاگی طراحی شده‌اند ذهن به اشتباه می‌افتد و درک ما از افقی‌بودن خطوط مختل می‌شود. در واقع، چون درک مغز روی قسمت‌های تیره بیش‌تر از قسمت‌های روشن است خطوط را شیب‌دار می‌بیند.
خطای دید نقطه‌های خاکستری
به این تصویر بادقت نگاه کنید و بگویید چند نقطه‌ی خاکستری می‌بینید؟
عجیب است که شمردن نقاط سخت است چون انگار جای آن‌ها مدام تغییر می‌کند. اما اگر بالأخره توانستید همه‌ی نقاط را بشمرید حالا باید بگوییم که در این تصویر هیچ نقطه‌ی خاکستری‌ای وجود ندارد! ذهن شما اشتباه کرده است و نقاط خاکستری را خلق کرده است.
چطور این خطای دید اتفاق می‌افتد؟
این خطای دید یکی از خطاهای دید جالب است چون هنوز دقیقاً مشخص نشده علت آن چیست. فقط این را می‌دانیم که مغز در تقاطع‌ها نقاطی روشن را شناسایی می‌کند که در دید چشم سریعاً تاریک می‌شوند و چون روی آن‌ها تمرکز می‌کنید بقیه‌ی نقاط روشن هم به سرعت تیره می‌شوند.
این فیل چند پا دارد؟
خب به نظر ساده می‌آید که بگوییم یک فیل چند پا دارد. اما درباره‌ی این فیل چطور؟ آیا به نظرتان این فیل هم چهار پا دارد یا نمی‌شود تعداد درست آن‌ها را مشخص کرد؟ انگار هرچه بیش‌تر به تصویر نگاه می‌کنیم بیش‌تر گیج می‌شویم!
چطور این خطای دید اتفاق می‌افتد؟
به حالت طبیعی همه‌ی ما اطلاعاتی از محیط اطراف خود داریم که به آن‌ها بدیهیات گفته می‌شود. امور بدیهی اموری هستند که ما از آن‌ها مطلعیم بدون اینکه کسی درباره‌ی آن‌ها چیزی به ما بگوید. مانند اینکه روز روشن است و ماست سفید است.تصویرهایی مانند این فیل طوری طراحی شده‌اند که بدیهیات ما را مختل می‌کنند. در نتیجه، به خطای دید دچار می‌شویم.
ماهی را با نگاهتان داخل تنگ بیندازید!
بیایید کمی مانند مرتاض‌ها زندگی کنیم! مرتاض‌ها با نگاهشان می‌توانند اشیا را تکان بدهند. ما هم می‌خواهیم تلاش کنیم تا ماهی را درون تنگ بیندازیم. به نظرتان امکان ندارد؟ پس ۳۰ ثانیه به ماهی خیره شوید و بعد به تنگ نگاه کنید.چه اتفاقی می‌افتد؟ البته این یک نوع از خطای دید است و با کاری که مرتاض‌ها انجام می‌دهند تفاوت دارد!
چطور این خطای دید اتفاق می‌افتد؟
وقتی ما برای زمانی طولانی به یک رنگ خاص خیره می‌شویم گیرنده‌های مخروطی که در شبکیه‌ی چشم وجود دارند خسته می‌شوند. برای همین هنگامی که نگاه خود را از آن رنگ برمی‌داریم و به رنگ‌های دیگر می‌اندازیم گیرنده‌ها به درستی کار نمی‌کنند. در نتیجه، در تصویری که می‌بینیم شمایی کلی از تصویری را مشاهده می‌کنیم که به آن خیره شده بودیم.
این دو خط هم‌اندازه‌اند!
به این دو خط سبز بادقت نگاه کنید. آن‌ها هم‌اندازه‌اند یا خطی که دورتر است بلندتر است؟ اگر فکر می‌کنید یکی بلندتر و یکی دیگر کوتاه‌تر است، اشتباه می‌کنید. آن‌ها هم‌اندازه‌اند!اگر باور نمی‌کنید با خط‌کش آن‌ها را اندازه بگیرید.
چطور این خطای دید اتفاق می‌افتد؟
مغز به حالت خودکار اشیای دورتر را بزرگتر می‌بیند. به همین راحتی و با استفاده از این خطای ذهن، این دسته از خطاهای دید طراحی شده‌اند.
دایره‌های ثابت اما در حرکت!
این هم یکی از خطاهای دید معروف است. حتی گاهی از این تصویر برای مشخص‌کردن سطح استرس افراد استفاده می‌شود. فقط کافی است بگویید که این دایره‌ها می‌چرخند یا ثابت‌اند. به نظر شما آن‌ها در حال چرخیدن هستند؟ خب، باید بگوییم که آن‌ها نمی‌چرخند و در جای خود ثابت‌اند!
چطور این خطای دید اتفاق می‌افتد؟
فقط کافی است که اشکال در جای مناسب قرار بگیرند و کنتراست (سایه‌روشن) رنگ‌ها رعایت شود. بعد از آن خواهید دید که چطور اشکال حرکت می‌کنند.گفته می‌شود سرعت چرخش این دایره‌ها با سطح استرس افراد ارتباط دارد. یعنی هرچه احساس کنید دایره‌ها سریع‌تر می‌چرخند پس استرس بالاتری دارید.
آیا این چهره طبیعی است؟
خطای دید چهره ها یکی از انواع خطای دید است که حتماً یکی از آن‌ها را در فضای مجازی دیده‌اید. در این نوع از خطا، چهر‌ه‌ای از یک انسان به شما نشان داده می‌شود و پرسیده می‌شود آیا همه‌چیز در این چهره طبیعی است؟ بعد از شما خواسته می‌شود عکس را ۱۸۰درجه بچرخانید و به تصویر نگاه کنید.
حالا هم شما این کار را انجام بدهید. موبایلتان را بچرخانید و به تصویر نگاه کنید. چه اتفاقی افتاد؟!
چطور این خطای دید اتفاق می‌افتد؟
ما عادت داریم که صورت افراد را عمودی و نه به حالت وارونه ببینیم. در واقع مغز به این موضوع عادت کرده است و برای همین وقتی یک چهره را وارونه می‌بیند دیگر آن را نه یک چهره بلکه یک شی تصور می‌کند. از طرفی، نورون‌های مغز، اشیا را ساده‌تر از چهره پردازش می‌کنند. برای همین است که در این تصویر مغز متوجه جزئیات اشتباه نمی‌شود و خطای دید اتفاق می‌افتد.
آیا این دایره‌ها با هم برابرند؟
این خطای دید هم یکی از معروف‌ترین‌هاست. به دایره‌های نارنجی نگاه کنید. آیا آن‌ها هم‌اندازه‌اند یا یکی بزرگتر و دیگری کوچکتر است؟اگرچه باورش سخت است اما دایره‌های نارنجی هم‌اندازه‌اند!
این خطای دید چطور اتفاق می‌افتد؟
همه‌چیز به دایره‌های اطراف دایره‌ی نارنجی برمی‌گردد. فاصله و نیز اندازه‌ی دایره‌های اطراف باعث می‌شوند ذهن خطا کند و یکی از دایره‌های نارنجی را بزرگتر از دیگری ببیند.
آیا شما هم یک مارپیچ می‌بینید؟
به این تصویر نگاه کنید. آیا یک مارپیچ می‌بینید؟ بله، ذهن همه‌ی ما در این تصویر مارپیچ می‌بیند اما واقعیت چیز دیگری است. این تصویر از چند دایره‌ی کامل تشکیل شده است و هیچ مارپیچی وجود ندارد. یعنی دایره‌ها به‌هم متصل نیستند.حالا یک‌بار دیگر دقیق به تصویر نگاه کنید تا دایره‌های کامل را ببینید.
چطور این خطای دید اتفاق می‌افتد؟
پس‌زمینه‌ی خاصی که در این تصویر وجود دارد باعث می‌شود ذهن خطا کند و به جای دایره‌های مستقل یک مارپیچ ببیند.
آیا این تصویر موج برمی‌دارد؟
احتمالاً در همان نگاه اول متوجه شده‌اید که این تصویر حرکت می‌کند و انگار موجی در آن در جریان است. اگر به این نتیجه رسیده‌اید، باید بگوییم در این تصویر هیچ موجی وجود ندارد. در واقع این تصویر متحرک نیست و کاملاً ثابت است! اگر چند ثانیه به یک نقطه از تصویر خیره شوید متوجه می‌شوید که هیچ حرکتی وجود ندارد.
چطور این خطای دید اتفاق می‌افتد؟
هنگامی که یک تصویر درخشندگی‌های متفاوت دارد مغز در پردازش نقاط گوناگون آن دچار تأخیر می‌شود. همین تأخیر باعث می‌شود مغز اینطور نتیجه‌گیری کند که این تصویر متحرک است.
***
شما بگویید این خطاها چطور اتفاق می‌افتند؟
حالا که با دلایل چند خطای دید رایج آشنا شده‌اید، خودتان را کمی محک بزنید. به تصاویری که در ادامه می‌آیند نگاه کنید و حدس بزنید چطور ذهن درباره‌ی آن‌ها به خطا می‌افتد.
نور عجیب
شما در مرکز این تصویر، دایره‌ای نورانی می‌بینید. حالا گوشی را چندبار عقب و جلو ببرید. چه اتفاقی می‌افتد؟ بله، وقتی گوشی را به صورتتان نزدیک می‌کنید نور، همه‌ی شکل را فرامی‌گیرد و وقتی گوشی را دور می‌برید دایره‌ی نورانی کوچکتر می‌شود. به نظرتان چطور ذهن به این خطا دچار می‌شود؟
راهرویی با چاله‌های غیر واقعی!
به نظر می‌رسد راه‌رفتن در این راهرو خیلی جذاب است. اما چرا باید کسی راهرویی بسازد که پر از پستی و بلندی است؟ خب واقعیت این است که سطح این راهرو کاملاً صاف است و هیچ چاله‌ای در آن وجود ندارد! اما به نظرتان چطور ذهن درباره‌ی تفسیر این تصویر اشتباه می‌کند؟
به کدام سمت می چرخد؟
شاید این خطای دید خیلی سخت باشد اما دقت کنید. در این شکل شما سه تصویر می بینید. تصویر وسط مشکی و تصاویر چپ و راست رنگی . تصویر راست به سمت راست میچرخد و تصویر چپ به سمت چپ . نکته جالب این است که اگر تصویر مشکی وسط هم میچرخد و اگر آن را همزمان با یکی از تصاویر چپ یا راست نگاه کنید با همان تصویر و به همان جهت می چرخد.
به نظر شما کدام ماشین کوچکتر و کدام بزرگ تر است ؟
هاله آبی دور دایره
به وسط این دایـره به مدت ۲ دقیقه خیره گردید به تدریج خواهید دید که هاله ای آبی رنگ پیرامون دایره شروع به درخشیدن می کنـد!! الـبته به تدریـج چشمانتان را از صفحه مونیتور فاصله دهید تا هاله بزرگتر گردد .
خطوط صاف یا کج؟
این خطوط صاف هستند! با چشمانی که خطای دید دارند، دیگران را قضاوت نکنید.
آرام یا خشمگین؟
به نظر شما علت این خطای دید جالب چیست ؟
تصاویر زیر را به دقت ببینید. هر چند که در نگاه اول همه چیز واقعی به نظر می رسد اما اتفاق خاصی جز خطای دید نیفتاده است. آیا این خطای دید واقعی است؟ علت این خطاهای دید را می توانید بیابید؟
این باغچه مسطح است یا کروی ؟
آیا می توانید علت هر کدام از خطاهای زیر را توضیح دهید؟
خطای دید و آثار هنری
چرا چشم و ذهن ما این چنین قضاوت می کند و چگونه دچار خطا می شود؟ چشم ما اطلاعاتی را از قبیل نور، سایه، فاصله و … جمع آوری کرده و به مغز منتقل می کند و به این ترتیب مغز در مورد اشیا قضاوت می کند. حال اگر این اطلاعات فریبنده باشند باعث خطای دید می شود. یکی از شایع ترین خطاهای دید ایجاد پدیده سراب است که در روزهای گرم در بیابان ها و جاده ها دیده می شود.
وقتی که خورشید به زمین می‌تابد پرتوهای نور آن به زمین می‌رسند و زمین را گرم می‌کنند و با رد شدن نور خورشید از این لایه‌ها، سراب به وجود می‌آید و مسافران در اثر این خطای دید در میان جاده و یا بیابان برکه آبی را می بینند که واقعیت ندارد. امروزه بسیاری از هنرمندان آگاهانه از این علایم و نشانه ها برای فریب دادن ذهن استفاده می کنند و آثاری به وجود می آورند که بیننده را گیچ می کنند. به نمونه هایی از این خطاهای دید توجه کنید.
حجم: 1.64 MB
حجم: 4.05 MB
