ناصرالدین شاه چهارمین پادشاه سلسه قاجار بسیار خوش گذران بود و علاقه وافری به تفریح و خوردن داشت. او سالی یک بار تمام فعالیت دولت و دولت مردان را تعطیل می کرد، همه را به یکی از ییلاقات شهر می برد و همه را به کار پختن آش می گمارد. همه از وزیر و وکیل و بزرگان مملکت مشغول پخت آش همایونی می شدند. یکی سبزی پاک می کرد، دیگری ظرف ها و دیگ ها را می شست، فردی حبوبات را تمیز می کرد.
هر کس جدا از سمتی که در دربار و دولت داشت، آن روز را باید به پخت آش شله قلمکار همایونی می گذراند. دستور پخت این آش را هم شخص شاهنشاه می داد که چه چیز را به چه میزان در آش بریزند تا باب میل شود. جدا از هزینه های بسیار که صرف پخت و مخارج جاری آن روز می شد چون کسی از افراد حاضر سر رشته ای از امور آشپزی و آشپزخانه نداشت، اتفاقات و بی نظمی هایی رخ می داد .
هر کسی هم سعی می کرد محض چاپلوسی خودی نشان بدهد و نهایت خدمت خود را به جای انجام کار مردم، در پخت آش ثابت کند و سعی می نمود خود را در چشم شاه و نزدیکانش بالا ببرد، بنابراین همه این امور دست به دست هم می داد تا مراسم به قدر غایت با بی نظمی و آشفتگی انجام پذیرد.
شادروان مهديقلي خان هدايت (مخبرالسلطنه) راجع به برنامه و مخارج آشپزان شرح جالبي نوشته است :
«… آش شله قلمکار که اواخر در سرخه حصار پخته مي شد، تشريفات فوق العاده داشت. در زمان فتحعلي شاه در گردش عيد پخته مي شد و از تشريفات تحويل بود. حال در پاييز و سابق روز سيزده تشريفات به عمل مي آمد. از جمله شکستن بعضي ظروف بود و يغماي ميوه و شيريني؛ و انداختن بعضي کنيزان در حوض آب که کشتي بگيرند و لباس زياد هم نداشته باشند.
خانمها در اطراف حوض نشاط مي کردند و شاه را انبساطي دست مي داد. از حوض که بيرون مي آمدند، شاه ،شاهي شاباش مي کردند و به اطراف مي پاشيده. خانم و کلفت و خواجه و غلام بچه به هم مي ريختند، جامه ها مي دريده، پاها به هوا ميرفته! خر تو خري بوده است و چرچري مي شده است.
در سرخه حصار کنيزي در حوض نمي انداختند. تشريفات مردانه بود و انعامات به جاي خود. وزرا و امرا و روسا در چادرها و خيمه ها جمع مي شدند و سبزي آش را پاک مي کردند. شاه هم گاهي سري به چادر مي زد و سبزيهاي حضوري پاک مي شد و آش به منازل تقسيم …».
کاربرد ضرب المثل فارسی آش شله قلمکار
ضرب المثل فارسی آش شله قلمکار معمولا در موردی به کار می رود که به دلیل بی نظمی در انجام آن نه آغازش پیداست نه پایان و انتهایش، پس می گویند آش شله قلمکار شده است.
سوسن قریشی
