ناصرالدین شاه چهارمین پادشاه سلسه قاجار بسیار خوش گذران بود و علاقه وافری به تفریح و خوردن داشت. او سالی یک بار تمام فعالیت دولت و دولت مردان را تعطیل می کرد، همه را به یکی از ییلاقات شهر می برد و همه را به کار پختن آش می گمارد. همه از وزیر و وکیل و بزرگان مملکت مشغول پخت آش همایونی می شدند. یکی سبزی پاک می کرد، دیگری ظرف ها و دیگ ها را می شست، فردی حبوبات را تمیز می کرد.
هر کس جدا از سمتی که در دربار و دولت داشت، آن روز را باید به پخت آش شله قلمکار همایونی می گذراند. دستور پخت این آش را هم شخص شاهنشاه می داد که چه چیز را به چه میزان در آش بریزند تا باب میل شود. جدا از هزینه های بسیار که صرف پخت و مخارج جاری آن روز می شد چون کسی از افراد حاضر سر رشته ای از امور آشپزی و آشپزخانه نداشت، اتفاقات و بی نظمی هایی رخ می داد .
هر کسی هم سعی می کرد محض چاپلوسی خودی نشان بدهد و نهایت خدمت خود را به جای انجام کار مردم، در پخت آش ثابت کند و سعی می نمود خود را در چشم شاه و نزدیکانش بالا ببرد، بنابراین همه این امور دست به دست هم می داد تا مراسم به قدر غایت با بی نظمی و آشفتگی انجام پذیرد.
شادروان مهدیقلی خان هدایت (مخبرالسلطنه) راجع به برنامه و مخارج آشپزان شرح جالبی نوشته است :
«… آش شله قلمکار که اواخر در سرخه حصار پخته می شد، تشریفات فوق العاده داشت. در زمان فتحعلی شاه در گردش عید پخته می شد و از تشریفات تحویل بود. حال در پاییز و سابق روز سیزده تشریفات به عمل می آمد. از جمله شکستن بعضی ظروف بود و یغمای میوه و شیرینی؛ و انداختن بعضی کنیزان در حوض آب که کشتی بگیرند و لباس زیاد هم نداشته باشند.
خانمها در اطراف حوض نشاط می کردند و شاه را انبساطی دست می داد. از حوض که بیرون می آمدند، شاه ،شاهی شاباش می کردند و به اطراف می پاشیده. خانم و کلفت و خواجه و غلام بچه به هم می ریختند، جامه ها می دریده، پاها به هوا میرفته! خر تو خری بوده است و چرچری می شده است.
در سرخه حصار کنیزی در حوض نمی انداختند. تشریفات مردانه بود و انعامات به جای خود. وزرا و امرا و روسا در چادرها و خیمه ها جمع می شدند و سبزی آش را پاک می کردند. شاه هم گاهی سری به چادر می زد و سبزیهای حضوری پاک می شد و آش به منازل تقسیم …».
کاربرد ضرب المثل فارسی آش شله قلمکار
ضرب المثل فارسی آش شله قلمکار معمولا در موردی به کار می رود که به دلیل بی نظمی در انجام آن نه آغازش پیداست نه پایان و انتهایش، پس می گویند آش شله قلمکار شده است.
سوسن قریشی
