ضرب المثل کاسه ای زیر نیم کاسه است کاربردش متعلق به دورانی است که در خانه ها اثری از یخچال وجود نداشت. اهالی خانه به خصوص بانو منزل برای سالم نگه داشتن مواد غذایی مجبور به استفاده از راه حل های دیگر بودند.
یکی از راه حل هایی که جلو فساد غذا را می گرفت و نیز غذا از دسترس کودکان هم دور می ماند این بود که در قسمت سرداب که حکم یخچال خانه را هم داشت، مواد غذایی را که قرار بود مدت طولانی سالم نگهداری شود را در یک کاسه می ریختند و بر روی سطح صافی قرار می دادند و برای این که بر رویش خاک و خاشاک ننشیند و هم از شر حیوانات موذی و گربه در امان باشد رویش به صورت بر عکس کاسه ای بزرگ تر قرار می دادند.
زمانی که ظرف غذا را در آشپزخانه قرار می دادند دیگر لازم نبود کاسه بزرگ را رویش بگذارند. اما وقتی کسی در آشپزخانه با یک کاسه بزرگ که وارانه قرار گرفته است رو به رو می شد سعی می کرد بفهمد چه چیزی زیرش گذاشته شده است و آیا فریب و حقه است یا نه واقعا کاسه برای حفاظت از یک ماده خوراکی دیگر گذاشته شده است.
ضرب المثل کاسه ای زیر نیم کاسه است وقتی به کار می رود که فردی شک به نیرنگ و فریب در کار می کند و سعی در فهمیدن حقیقت امر دارد.یا زمانی به کار می‌رود که شخصی نیرنگ و حقه‌ای به کار بسته باشد و طوری وانمود کند که دیگران متوجه او نشوند؛ اما ظاهر مشکوکی داشته باشد. در این صورت می‌گویند حتما کاسه‌ای زیر نیم کاسه‌اش است.
