سیری در فتوت‌نامه‌ بنایان

اختصاصی نشریه اینترنتی نوجوان ها

یاسمن رضاییان:

فتوت یعنی جوانمردی و بخشندگی و آن طور که «شیخ نجم الدین زرکوب»¹ گفته است، فتوت سه بخش دارد: 1. اطاعت از فرموده خدا 2. حفاظت از سنت پیامبر 3. صحبت کردن با اهل خدا. در حقیقت فتوت یعنی هر چه را غیر از خدا باشد ترک کنیم.

اصل فتوت، ایثار است و کار ما جز با ایثار به نتیجه نمی رسد. از «حذیفه عدوی»² روایت است: «عمو زاده ای داشتم که در روز جنگ یرموک او را پیدا نمی کردم. مقداری آب برداشتم و در پی اش رفتم تا اگر او را پیدا کردم آبی به او بدهم تا نیرو بگیرد. وقتی پیدایش کردم نیمه جانی داشت. پرسیدم: «آب می خواهی؟» با دست نشان داد: «بله». همان زمان صدای فردی به گوشش رسید که می گفت: «آه». پسر عمویم به من اشاره کرد که اول به آن شخص آب بده. به سوی آن فرد رفتم. «هشام بن عاص» بود. خواستم به هشام آب بدهم که او صدای شخصی دیگر را شنید که می گفت: «آه». هشام گفت: «اول به او آب بده.» وقتی به آن فرد رسیدم درگذشته بود. سپس به سمت هشام بازگشتم. او نیز رفته بود. به سمت عمو زاده ام رفتم. او نیز درگذشته بود. فتوت یعنی این.

اهل فتوت هشت خصلت دارند. چهار تای آن عام و چهار تای آن خاص این گروه است. همان طور که قطب دایره فتوت، امیرالمومنین به آن اشاره کرده اند: «اولین خصلت خاص این گروه تواضع است که اولین مرتبه از مراتب شجاعت است و شجاعت یعنی نفس را مغلوب عقل کنی.»

دومین صفت، امن است. خدا می فرماید: «کسانی که ایمان آوردند، آنهایند که برایشان ایمنی است و آن ها هدایت یافتگانند.»³ و یا می فرماید: «کسانی هستند که ایمان آورده و دل هایشان به یاد خدا آرام می‌گیرد.»⁴ هر کسی که دل او به نور حق منور نشد و از ظلمات شک و جهالت خلاص نشد همواره در ترس و پریشانی و بد دلی است.

سومین صفت صدق است. یعنی هرکاری می کند خالصا برای خداست و هیچ ریایی در آن نیست و هیچ چیز در راه جوانمردی بدتر از دروغ نیست و هیچ ناجوانمردی و عیبی را قبیح تر از آن ندانسته اند.

چهارم وفاست. امام علی می فرمایند: «بزرگوار، هرگاه وعده دهد، وفا می‌کند.» و خدا در مورد ایشان می فرماید: «در میان مؤمنان مردانی هستند که بر سر عهدی که با خدا بستند صادقانه ایستاده‌اند؛ بعضی پیمان خود را به آخر بردند (و در راه او شربت شهادت نوشیدند).»⁵
و اما هفت ویژگی عام اهل فتوت این است: 1. ذکور بودن (یعنی حافظه ای قوی داشته باشد و مسائل را خوب یاد بگیرد). 2. بالغ باشد 3. عقل سلیم داشته باشد. 4. دین دار باشد. 5. از نظر ظاهری سلامت باشد و بیماری سخت نداشته باشد. 6. مروت داشته باشد 7. باحیا باشد.

در میان بناها، سلسله مراتبی وجود دارد و هر فرد در هر مرتبه ای عنوانی دارد. پایین ترین مرتبه «مزدور» است. مرتبه ای دیگر وجود دارد که حد واسط میان استاد و مزدور است و این فرد کمی در بنایی تجربه دارد ولی هنوز استاد نشده. دیگری «استاد بنا» است که می داند هر وسیله را چگونه به کار ببرد و خشت را چگونه بگذارد و چگونه از عهده قوس و ستون و… برآید.

چند سوال و جواب در فتوت نامه بنایان

اگر بپرسند: «اولین بنا چه کسی بود؟» بگو: «ابراهیم خلیل الله که خانه کعبه را بنا کرد. بعد از آن نوح بود که وقتی طوفان تمام شد بار دیگر شهرها و روستاها را ساخت و مردم در آن شهرها و روستاها ساکن شدند و آبادانی شد.»

اگر بپرسند: «بزرگترین بنا چه کسی بود؟» بگو: «پیامبر ما بود که وقتی سیل آمد و بنای کعبه فرو نشست، ایشان با مومنان دیگر بنای کعبه را تجدید کردند و با دست های خود حجر الاسود را بر آن قرار دادند.»

اگر بپرسند: «کریم ترین بنایان چه کسی بود؟» بگو: «علی (ع) بود که در بنای مسجد مدینه پیامبر را یاری کرد.»

اگر بپرسند: «بنایی چند حکم دارد؟» بگو: ده حکم. 1. هر صبح که از خواب بیدار می شوی از علم و دین آگاه باشی تا شایسته حرفه استادی باشی. 2. هر کسی را به اندازه حوصله و توانایی اش به کار بگیری. 3. با سخاوت و خیر باشی. 4. در کار خود استاد باشی و آنچه را انجام می دهی چنان انجام دهی که انگار برای خود انجام می دهی. 5. با همه خوش اخلاق باشی. 6. کم حوصله نباشی. 7. فقیر دوست باشی. 8. به فکر خوراک و پوشاک زیردستان خود باشی. 9. پسران مردم را (کسانی که نزد تو به شاگردی مشغولند) عزیز بدانی. 10. در کارت چست و چالاک باشی.»

اگر بپرسند: «کدام خصلت بیشتر به کار بنایان می آید؟» بگو: «حیا داشتن. حیا و چشم پاک داشتن از خصلت های جوانمردان است و خیلی زیاد به کار بنایان می آید. چون زمانی که بر کار بالا می روند لازم است چشم شان را حفظ کنند و داخل خانه دیگران را نگاه نکنند.»

اگر بپرسند: «وقتی می خواهی به کار مشغول شوی کدام آیه از کتاب خدا را می خوانی؟ بگو: «برای انسان جز حاصل تلاش او نیست»⁶

اگر بپرسند: «وقتی بر کار بالا می روی و در ارتفاع قرار می گیری کدام آیه را می خوانی؟» بگو: «شاید پروردگارتان گناهانتان را تکفیر کند و در بهشت هایی داخلتان کند که نهرها از زیر درختانش روان است»⁷

و اگر از تو بپرسند: «قالب از کجا آمده است؟» بگو: «چوب آن از بهشت است…»

1. شاعر و صوفی قرن هشتم هجری قمری
2. از اصحاب پیامبر
3. سوره انعام، آیه 82
4. سوره رعد، آیه 28
5. سوره احزاب، آیه 23
6. سوره نجم، آیه ی 39
7. سوره تحریم، آیه 8

برگرفته با دخل و تصرف از سایت معماران