شهر ماسوله در جنوب غربی استان گیلان در 20 کیلومتری شهر ماکلوان ، ۳۶ کیلومتری شهر فومن و ۶۰ کیلومتری شهر رشت قرار دارد . این شهر با وسعتی معادل ۱۰۰ هکتار در مختصات جغرافیایی ۴۸ درجه، ۵۹ دقیقه طول شرقی و ۳۷ درجه، ۹ دقیقه عرض شمالی واقع است و محدودهی آن از سمت شمال به شهرستان ماسال، از سمت جنوب به طارم علیا(استان زنجان)، از سمت شرق به جلگه شهر فومن و از سمت غرب به شهرستان خلخال(استان اردبیل) میرسد. محدوده مرکزی ماسوله از سه جهت شمال،جنوب و غرب به کوه و از طرف شرق بر درهای زیبا مشرف است . ارتفاع آن از سطح دریاهای آزاد برابر با ۱۰۵۰ متر است. آب و هوای ماسوله کوهستانی، با تابستانهای خنک و زمستانهای سرد و پر برف است. اطراف ماسوله پوشیده از جنگل است. و راه اصلی ارتباطی آن، جادهای است که به سمت فومن کشیده شده است. دین مردم ماسوله اسلام و مذهبشان شیعه است. زبان اصلی مردم ماسوله «تالشی» است. که ریشه در زبان پهلوی کهن دارد. این شهر طی شماره ۱۰۹۰ در فهرست آثار ملی به عنوان میراث فرهنگی و طبیعی به ثبت رسیده‌است.
تاریخ
حدود سده هشتم هجری(قرن ۱۴ میلادی) مردمانی از نقاط مختلف سرزمین گسترده ایران به همراه مردمان کهنه ماسوله که در ۶ کیلومتری شمال غرب این شهر واقع است به نقطه ای که هم اکنون به عنوان شهر ماسوله شناخته شده است کوچ کردند. طی کاوش‌های انجام شده از محوطه باستانی کهنه ماسوله سفالینه هائی متعلق به قرون پنجم تا هشتم هجری قمری بدست آمده‌است که دقیق‌ترین مستندات قابل توجه تاریخی می‌باشند. در ۱۰ کیلومتری بالاتر از ماسوله جدید، ماسوله قدیم با آثار و بازمانده‌های انسانی از قبیل سنگ کوره و… در منطقه‌ای گسترده پراکنده شده‌است که جزء آثار باستانی بشمار می‌آیند.
گردشگری ماسوله
ماسوله شامل وسعتی معادل یکصد هکتار منطقه تحت حفاظت میراث فرهنگی و منابع طبیعی، یکی از خوش آب و هواترین نقاط ایران است که هر ساله پذیرای ده ها هزار گردشگر می باشد. شهر تاریخی و توریستی ماسوله به دلیل داشتن معماری منحصر به فرد در جهان شناخته شده است. ماسوله با کوهستان های مرتفع، جنگل و ییلاقات سرسبز از توریستی ترین مناطق شمالی ایران با جلوه های طبیعی فراوان به ویژه در اواخر بهار و فصل تابستان است و قله شاه معلم در ماسوله با ارتفاع ۳۰۵۰ متر بلندترین نقطه استان گیلان و هدفی جذاب برای گروههای کوهنوردی می باشد
معماری ماسوله
ماسوله دارای معماری منحصر به فردی است. محوطه جلوی خانه‌ها و پشت بام‌ها هر دو به عنوان پیاده رو استفاده می‌شوند. بافت معماری ماسوله در دوران زندیه شکل گرفته است و خیابان‌های کوچک و پله‌های بسیار به هیچ وسیله نقلیه موتوری اجازه ورود نمی‌دهد. معماری ماسوله در یک جمله توصیف می‌شود: حیاط ساختمان بالایی پشت بام ساختمان پایینی است. تعداد طبقات ساختمان‌ها معمولا تا دو طبقه می رسد.
منابع :
بروشور سازمان میراث فرهنگی
گزارش صعود – ابراهیم حداد
