عدم تمرکز و بیش فعالی (ADHD)

اختصاصی نشریه اینترنتی نوجوان ها

معرفی

بیماری کمبود تمرکز و بیش فعالی(Attention deficit hyperactivity disorder :ADHD) شامل دسته ای از علایم رفتاری از جمله فعالیت بیش از حد، عدم تمرکز و بی قراری است.

علایم ADHD در سنین کودکی خود را بروز می دهند و ممکن است که با تغییر شرایط کودک، واضح تر شوند. مثلا وقتی کودک شروع به رفتن به مدرسه می کند. اغلب مبتلایان در سنین بین 6 تا 12 سالگی تشخیص داده می شوند.

علایم این بیماری به طور معمول با گذر زمان، بهبود می یابد اما تعدادی از بزرگسالانی که ابتلای آنها از کودکی تشخیص داده شده است؛ همچنان مشکلاتی را با خود به همراه دارند.

این بیماران ممکن است مشکلات دیگری نظیر اختلالات خواب، و اضطراب هم داشته باشند.

دریافت کمک

بسیاری از کودکان ممکن است دوره هایی از خستگی ناپذیری یا عدم تمرکز را تجربه کنند که این وضعیت کاملا عادی است و به شکل مطلق، نشان دهنده ابتلا به ADHD نیست. اما در صورتیکه حس می کنید که رفتار کودک شما متفاوت از رفتار اغلب کودکان هم سن و سال خود است؛ باید نگرانی خود را در این زمینه با معلم مدرسه یا پزشک خانواده مطرح کنید.

هم چنین اگر بزرگسال هستید و حس می کنید که شاید دچار ADHD باشید که در کودکی تشخیص داده نشده؛ حتما موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید.

چه چیزهایی ADHD را ایجاد می کند؟

علت اصلی این بیماری ناشناخته است اما ارثی بودن این بیماری به وضوح در مبتلایان دیده شده است. همچنین تحقیقات، تعدادی از تفاوت ها در مغز افراد مبتلا به ADHD را در مقایسه با افراد سالم، به اثبات رسانیده است.

سایر عواملی که می توانند نقشی در این بیماری داشته باشند در زیر آمده است:

• متولد شدن به شکل نارس( قبل از تکمیل هفته 37ام بارداری)

• تولد با وزن پایین

• مصرق الکل، سیگار و یا مواد مخدر توسط مادر در دوران بارداری

ADHD در پسران، شیوع بیشتری نسبت به دختران دارد و تخمین زده می شود که بین 2 تا 5 درصد کودکان در سن مدرسه، به این بیماری دچار هستند.

ADHD می تواند در انسانها با هر درجه ای از هوش و توانایی ذهنی رخ دهد؛ با این حال در افرادی که دچار اختلال در آموختن هستند شیوع بیشتری دارد.

ADHD چگونه درمان می شود؟

اگرچه درمانی برای این بیماری وجود ندارد اما می تواند توسط حمایت های مناسب تحصیلی، مشاوره والدین و کودک مبتلا و درمان های دارویی در صورت نیاز، به خوبی کنترل شود.

درمان دارویی معمولا اولین درمان برای بزرگسالان مبتلاست؛ گرچه درمانهای روانی نظیر CBT(cognitive behavioural therapy) نیز می تواند کمک کننده باشد.

زندگی کردن با ADHD

مراقبت از کودک مبتلا به ADHD می تواند چالش برانگیز باشد؛ اما نکته مهم آن است که توجه داشته باشید که آنها نمی توانند رفتارهای خود را کنترل کنند.

از موقعیت هایی که می توانند در مراقبت روزمره از این کودکان، مشکل آفرین باشند:

• خواباندن کودک در شب

• حاضر کردن به موقع کودک برای رفتن به مدرسه

•  گوش دادن و عمل کردن به دستورات در کودک

•  رعایت نظم توسط کودک

• خرید رفتن با کودک مبتلا

• حضور در محافل اجتماعی به همراه کودک مبتلا

بزرگسالان مبتلا به این بیماری هم می توانند در مسایل ذکر شده در بالا دچار مشکل باشند و برخی از آنها دچار اعتیاد شوند، مرتکب جرم شوند و یا  دچار مشکل در داشتن شغل باشند.

درمان ADHD

درمان این بیماری، می تواند در بهبود علایم و تسهیل زندگی روزمره مبتلایان به این بیماری کمک کننده باشد.

این بیماری می تواند توسط دارو و یا درمان های غیر دارویی درمان شود؛ اما به طور معمول، ترکیبی از این دو بهترین گزینه است.

انتخاب درمان معمولا توسط پزشک متخصص اطفال و یا روانپزشک صورت می گیرد اما ممکن است نظارت بر روند آن به پزشک عمومی سپرده شود.

درمان های دارویی

پنج گروه از داروها برای درمان این بیماری تایید شده اند:

1. متیل فنیدات

2.  دکس آمفتامین

3.  لیزدکس آمفتامین

4.  آتوموکستین

5.  گوآنفسین

این داروها، درمان دائمی ADHD نیستند اما می تواندد به فرد مبتلا کمک کنند تا بهتر تمرکز کند، کمتر بی قرار باشد و مهارت های بیشتری را بیاموزد.

برخی داروها را باید هر روز مصرف کرد اما برخی را می توان صرفا در روزهای حضور در مدرسه استفاده نمود. ایجاد فاصله در مصرف این داروها معمولا توصیه می شود تا بررسی شود که آیا هنوز، بیمار نیازمند ادامه مصرف دارو هست یا خیر.

در انگستان، همه این پنج نوع دارو برای مصرف اطفال و نوجوانان تایید شده اند. آتوموکستین برای بزرگسالان مبتلا به ADHD که علایم مشابه اطفال را دارند نیز تایید شده است.

اگر شما از مبتلایان به ADHDهستید که بیماریتان در کودکی تشخیص داده نشده، پزشک عمومی و متخصص شما در مورد داروی مناسب برای شما تصمیم خواهند گرفت.

اگر برای شما یا کودکتان، یکی از این داروها نسخه شده است؛ احتمالا توصیه به شروع با دوز پایین و افزایش تدریجی آن می شود. شما و یا فرزندتان نیازمند مراجعه منظم به پزشک خود جهت چک آپ عادی، اطمینان از اثربخشی دارو و بررسی هرگونه عوارض دارویی و یا هرگونه مشکل احتمالی هستید.

پزشک متخصص با شما درباره طول مدت درمان صحبت خواهد کرد اما به طور معمول، درمان دارویی تا زمان اثربخش بودن، برای بیمار ادامه می یابد.

1) متیل فنیدات

این دارو، معمول ترین دارو برای درمان ADHD است. متعلق به دسته دارویی به نام محرک هاست که توسط افزایش فعالیت مغز، خصوصا در بخشهایی از مغز که مرتبط به تمرکز و رفتار است، عمل می کنند.

این دارو می تواند توسط نوجوانان و کودکان بالای 6 سال به مصرف برسد. با وجود اینکه برای مصرف بزرگسالان، تایید شده نیست اما می تواند تحت نظارت دقیق پزشک در بزرگسالان هم به مصرف برسد.

دارو می تواند در دو فرم به مصرف برسد. یکی فرم immediate release  یا سریع رهش که دوزهای کوچک دارو دو تا سه بار در روز به مصرف می رسند و یکی فرم های modified release  یا آهسته رهش که یک دوز از دارو در صبح مصرف می شود و دارو در طول روز به تدریج در بدن آزاد می شود.

عوارض جانبی شایع:

•  افزایش جزئی در فشار خون و ضربان قلب

•  کاهش اشتها که می تواند موجب کاهش وزن یا اختلال در وزن گیری شود.

•  اختلال خواب

•  سردرد

•  تغییرات خلق

2)  دکس آمفتامین

این دارو نیز جزء دسته محرک هاست که از طریق مشابه با متیل فنیدات و تحریک بخش های مربوط به کنترل تمرکز و رفتار در مغز عمل می کند.

دکس آمفتامین می تواند توسط نوجوانان و کودکان بالای سه سال مبتلا به ADHD مصرف شود و اگرچه مصرف آن برای بزرگسالان تایید شده نیست؛ می تواند تحت نظارت پزشک متخصص، توسط بزرگسالان هم مصرف شود.

این دارو به طور معمول، به شکل قرص، یک تا دو بار در روز مصرف می شود. البته فرم محلول خوراکی آن هم در دسترس است.

عوارض جانبی شایع آن عبارت است از:

•  کاهش اشتها

•  تغییرات خلق

•  بی قراری و پرخاشگری

•  گیجی

•  سردرد

•  اسهال

•  تهوع و استفراغ

3)  لیزدکس آفتامین

این دارو مشابه دکس آمفتامین است و مکانیسم عمل یکسانی دارند.

می تواند در کودکان بالای شش سالی که به متیل فنیدات پاسخ نمی دهند؛ استفاده شود و در صورت اثربخشی آن میتواند تا بزرگسالی نیز مصرف شود.

این دارو به شکل کپسول است و معمولا یک بار در روز به کار می رود.

عوارض جانبی شایع:

•  کاهش اشتها که می تواند موجب کاهش وزن یا اختلال در وزن گیری شود.

•   پرخاشگری

•   گیجی

•  خواب آلودگی

•   سردرد

•   اسهال

•   تهوع و استفراغ

4)  آتوموکستین

این دارو مکانیسم اثر متفاوتی از سایر داروهای درمان ADHD دارد.

یک ( selective noradrenaline reuptake inhibitor)SNRI است. به این معنا که میزان یک ماده شیمیایی به نام نورآدرنالین را در مغز می افزاید. این ماده شیمایی پیام های عصبی را در سلول های عصبی منتقل می کند و افزایش میزان آن می تواند به کنترل پاسخ ها کمک کند.

آتوموکستین می تواند توسط نوجوانان و کودکان بالای 6 سال مصرف شود و در بزرگسالان نیز در صورت تایید ابتلا به ADHD، مصرف آن تایید شده است.

این دارو به شکل کپسول موجود است و معمولا یک یا دو بار در روز مصرف می شود.

عوارض جانبی شایع

•  افزایش خفیف در فشار خون و ضربان قلب

•  تهوع و استفراغ

•  دل درد

•  اختلالات خواب

•  گیجی

•  سردرد

•  تحریک پذیری

این دارو عوارض جانبی مهم تری نیز میتواند داشته باشد؛ از جمله افکار خودکشی و تخریب کبد.

اگر در طول مصرف این دارو احساس افسردگی کردید و یا به فکرخودکشی افتادید؛ سریعا این موضوع را با پزشک خود مطرح کنید.

5)  گوآنفسین

این دارو با اثر بر مغز، تمرکز را افزایش می دهد و همچنین فشار خون را می کاهد.

در کودکان و نوجوانان، صرفا زمانی به کار می رود که به سایر داروها دسترسی نباشد و یا بیمار پاسخی به سایر داروها نداده باشد.

به شکل قرص و معمولا یک بار در روز هنگام صبح و یا عصر به کار می رود.

عوارض جانبی شایع:

• خستگی

• سردرد

• درد شکمی

• خشکی دهان

درمان های غیر دارویی

مشابه با داروها، درمان های غیر دارویی نیز می توانند در درمان ADHD در کودکان و نوجوانان مفید باشند. بعلاوه این درمان ها می تواندد در رفع سایر مشکلاتی که گاها با ADHD همراه می شوند؛ نیز استفاده شوند. از جمله اضطراب.

برخی از این درمان ها در زیر توضیح داده می شود:

روان درمانی

روان درمانی به این معناست که بیمار تشویق می شود که راجع به ADHD صحبت کند و بگوید که دچار چه مشکلاتی به خاطر این بیماری است.

این روش کمک می کند تا کودک یا بزرگسال مبتلا از تشخیص داده شدن بیماری اش راضی باشد که به او در مدارا کردن با بیماری اش کمک خواهد کرد.

رفتار درمانی

رفتار درمانی برای افرادیست که وظیفه مراقبت از کودک مبتلا به ADHD را به عهده دارند که شامل والدین و معلمین می شود. این روش معمولا به افراد یاد می دهد تا با در نظر گرفتن پاداش هایی کودک را تشویق کنند که علایم بیماری خود را کنترل کند.

اگر کودک شما مبتلا به این بیماریست؛ می توانید معین کنید که مایلید چه رفتارهایی را در کودک، تشویق کنید. مثلا نشستن هنگام خوردن غذا. در این حالت کودک شما بابت کارهای درست خود، با پاداش های کوچک، تشویق می شود و در مقابل کارهای نادرست خود، از دریافت این پاداش ها محروم می شود.

برای معلمین، مدیریت رفتارها، شامل یادگیری چگونه برنامه ریزی کردن و تشویق کودک، حتی برای کوچک ترین رفتارهای صحیح در کودک است.

آموزش والدین

اگر کودک شما مبتلا به این بیماریست؛ آموزشهای مخصوص و برنامه های مربوطه می تواند به شما کمک کند تا با فرزندتان صحبت کنید؛ با او بازی کنید و به او در افزایش تمرکز و بهبود رفتارهای ناشی از بیماری اش یاری دهید.

این برنامه ها معمولادر گروه هایی متشکل از ده تا دوازده والد، تشکیل می شود. معمولا شامل ده تا شانزده ملاقات است که هر یک حدود دو ساعت طول می کشد.

هدف این برنامه ها، آموزش والدین و پرستاران کودک مبتلا به ADHD برای مدیریت رفتاری است تا با افزایش توانمندی، به کودک بیمار کمک کنند و روابط خود را با وی بهبود دهند.

آموزش مهارت های اجتماعی

این آموزش، شامل نقش بازی کردن کودک در موقعیت های گوناگون است و هدف آن، آموزش چگونه رفتار کردن در موقعیت های اجتماعی است؛ که این کار، از طریق آگاهی از تاثیر رفتار آنها بر سایرین، صورت می گیرد.

شناخت – رفتار درمانی

شناخت-رفتار درمانی یا CBT، یک نوع درمان از طریق مکالمه است که به شما کمک می کند مشکلات خود را با تغییر روش و رفتار خود، حل کنید.متخصص این کار، ممکن است تلاش کند تا احساسات کودک شما نسبت به موقعیت های مختلف اجتماعی را تغییر دهد؛ که می تواند موجب تغییر رفتار کودک در این موقعیت ها شود.

این روش می تواند توسط متخصص و یا به شکل کار گروهی انجام گیرد.

سایر درمان های ممکن

روش های مفید دیگری از جمله قطع مصرف برخی مواد غذایی و مصرف برخی مکمل ها در بهبود علایم در برخی افراد مفید است. اگرچه شواهد محکمی از تاثیر این روش ها بر بهبود علایم بیماری وجود ندارد و لذا نباید این روش ها را جایگزین درمان های اصلی نمود.

رژیم غذایی

بیماران مبتلا به ADHDباید یک رژیم غذایی سالم و معتدل داشته باشند. از حذف مواد غذایی از رژیم خود پیش از مراجعه به پزشک بپرهیزید.

برخی افراد، ممکن است ارتباطی بین برخی مواد غذایی و تشدید علایم ADHD بیابند. مثلا شکر، رنگ های خوراکی و افزودنی ها و کافئین معمولا به عنوان عوامل تحریک بیش فعالی، شناخته می شوند و برخی معتقدند که عدم تحمل گندم و لبنیات در آنها موجب بدتر شدن علایم ADHD می شود.

اگر شما جزو این دسته از افراد هستید؛ یک دفترچه یادداشت روزانه تهیه کنید و آنچه در روز می خورید و می آشامید را در آن ثبت کنید. سپس حالات روحی خود را بررسی کنید و در مورد آنها با پزشک خود مشورت کنید. در این حالت، پزشک احتمالا شما را به یک متخصص تغذیه برای تنظیم رژیم غذایی مناسب، ارجاع خواهد داد.

مکمل ها

برخی تحقیقات پیشنهاد داده اند که مصرف مکمل های امگا3 و امگا6 می تواند در بیماران مبتلا به ADHD مفید واقع شود. اگرچه شواهد تایید کننده این موضوع، بسیار کم و محدود است.

به نظر معقول تر است که پیش از مصرف هرگونه مکمل، با پزشک خود مشورت کنید؛ زیرا برخی از مکمل ها می توانند با داروهای مصرفی شما تداخل پیدا کنند و حتی باعث افزایش غلظت دارو در بدن شوند که در اغلب موارد، خطرناک است.

نکاتی برای والدین

•  از تشخیص افتراقی بین بیماری ADHD و سایر بیماری ها در مورد کودکتان، اطمینان حاصل کنید.

•  در مورد این موضوع فکر کنید که چه کسی به جز شما و پزشک معالج، می بایستی از ابتلای کودک شما به ADHD آگاه باشد. مثلا معلم مدرسه یا پرستار و یا …

• عوارض جانبی داروی مصرفی کودکتان را در نظر بگیرید و نسبت به بروز آنها در کودک، هشیار باشید.

فهرست منابع:

https://www.nhsinform.scot/illnesses-and-conditions/mental-health/attention-deficit-hyperactivity-disorder-adhd

https://www.nhs.uk/conditions/attention-deficit-hyperactivity-disorder-adhd/treatment

مطالب مرتبط:

ناهنجاری بیش فعالی چیست؟

کاربر عزیز

چنانچه این مطلب مورد توجه شما قرار گرفت، لطفا آن را لایک کنید.