انسان‌ها در سراسر جهان به زبان‌های مختلف صحبت می‌کنند، بنابراین بروز مشکل در برقراری ارتباط میان آن‌ها امری اجتناب‌ناپذیر است؛ در این میان ترجمه به عنوان تنها واسطه برقراری ارتباط زبانی میان ملل مختلف نقشی حیاتی دارد اما گاه اشتباه‌های به ظاهر کوچک مترجمان می‌تواند پیامدهای فاجعه‌باری به همراه داشته باشد.
از توانایی صحبت به دو زبان تا توانایی ترجمه صحیح و دقیق بین آن دو زبان راه درازی است که همین امر موجب بروز بزرگ‌ترین اشتباه‌های ترجمه‌ای در طول قرن‌های متمادی شده است؛ اشتباه هایی که می‌تواند روابط میان ملل گوناگون را تیره و تار کند، موجب ایجاد نظریه‌های بی‌اساس علمی شود و یا در بدترین شکل به کشته شدن هزاران نفر بیانجامد.
در ادامه نگاهی داریم به بزرگ‌ترین و تاثیرگذارترین اشتباه‌هایی که مترجم‌ها مرتکب شده‌اند:
هنگامی که جنگ سرد در اوج خود بود، «نیکیتا خروشچف» رهبر شوروی سابق یک سخنرانی جنجالی در سفارت لهستان در مسکو انجام داد. او در نطق خود به برشمردن مزایای کمونیسم در مقابل سرمایه‌داری پرداخت و در انتها گفت «ما شما را خاک خواهیم کرد». برای آمریکا و روسیه که در آستانه جنگ اتمی بودند این اظهارنظر به منزله آغاز جنگی وهمناک بود. اما در واقع منظور «خروشچف»» از این عبارت آن بود که «ما بیش‌تر از شما زندگی خواهیم کرد»؛ این یک ضرب‌المثل معروف در میان روس‌هاست که توسط مترجم‌ها به اشتباه به گوش همتایان آمریکایی رسیده بود. آمریکا پس از این سخنرانی باور کرده بود که رهبر شوروی در پی نابودی آن‌هاست و روابط دو کشور به تیره و تارترین شکل ممکن خود رسید.
کارتر رییس‌جمهور وقت آمریکا نیز ۲۰ سال بعد در اولین نشست خبری تاریخ آمریکا در یک کشور کمونیستی و در حالی که دو کشور آمریکا و روسیه کاملا درگیر جنگ سرد بودند در سخنرانی خود عنوان کرد «امروز صبح آمریکا را ترک کردم» که به اشتباه توسط مترجمی ضعیف این‌گونه ترجمه شد که «امروز صبح آمریکا را ترک کردم و هرگز بازنخواهم گشت»! این ترجمه اشتباه نیز در زمان خود جنجال‌ها و مشکلات زیادی برای این چهره سیاسی ایجاد کرد.
از سوی دیگر، مقام‌های برخی از دولت‌ها به سوء استفاده از تفاوت‌های زبانی در جهت رسیدن به مقاصد خود متهم هستند. پیمان کتبی «وایتانگی» سال ۱۸۴۰ بین بریتانیا و ۵۰۰ رییس قبیله در نیوزیلند از این دست است که برداشت‌های گوناگون از این پیمان به زبان انگلیسی و زبان مائوری موجب بروز اختلاف شدیدی میان دو طرف شد و کار به جایی رسید که طرف مقابل بریتانیا با برپایی تظاهرات این پیمان را کلاهبرداری سیاسی خواند.
«جیوانی ویرجینیو» ستاره‌شناس ایتالیایی در سال ۱۸۷۷ و در تلاش برای ایجاد نقشه‌ای از مریخ عنوان کرد که شیارهایی بر روی این سیاره مشاهده کرده است که در فرآیند ترجمه از ایتالیایی به انگلیسی، این شیارها به اشتباه کانال (آبی) تعبیر شد و موجب ایجاد نظریه‌ای شد که این کانال‌ها را موجودات زنده و هوشمند بر روی سیاره مریخ ایجاد کرده‌اند. «پارسیوال لوول» ستاره‌شناس آمریکایی نیز که متقاعد شده بود مشاهده‌های همتای ایتالیایی خود کانال‌های آبی است بین سال‌های ۱۸۹۴ تا ۱۸۹۵ صدها نمونه دیگر از این شیارها را کشف کرد و طی دو دهه بعد از آن به انتشار سه کتاب همراه با تصاویری اقدام کرد که گمان می‌کرد سازه‌هایی مصنوعی ساخته موجوات مریخی برای انتقال آب است. حتی یک نویسنده بر اساس این مشاهدات کتاب دیگری درباره ساکنان هوشمند مریخ منتشر کرد و این موضوع دستمایه چندین فیلم و رمان در عالم سینما و ادبیات نیز شد.
اما فاجعه‌بارترین اشتباه ترجمه‌ای مربوط به تنها بمباران اتمی در تاریخ بشریت تاکنون است. در سال ۱۹۴۵ و در جریان جنگ جهانی دوم، مقام‌های آمریکایی از دولت ژاپن خواستند که تسلیم شود و در غیر این صورت آن‌ها را نابود خواهد کرد. در آن زمان «سوزوکی» رییس‌جمهور وقت ژاپن در پاسخ به این درخواست از عبارت “mokusatsu” استفاده کرد به معنی «نظری ندارم و مشغول فکر کردن درباره آن هستم». اما مترجمان یکی دیگر از معانی این عبارت به مفهوم معنای «نادیده گرفتن با تحقیر» را به «ترومن» رییس‌جمهور وقت آمریکا انتقال دادند و در نهایت شرایط وخیم‌تر شد و سرانجام بمباران اتمی دو شهر هیروشیما و ناکازاکی بیش از ۲۲۰ هزار نفر کشته بر جای گذاشت تا بزرگ‌ترین فاجعه بشری روی دهد.
ایسنا
