قلدری نوعی رفتار پرخاشگرانه است که به قصد آزارو آسیب دیگران و از طریق تهدید یا زورگویی صورت می گیرد.این پدیده در میان کودکان بسیار شایع است و می تواند بسیار مخرب هم باشد.قلدری شکل های مختلفی دارد مانند لقب یا اسم گذاشتن روی دیگران ، مسخره کردن آن ها یا با بی انصافی پشت سرشان داستان یا شایعه های زشت پخش کردن. قلدری می تواند جسمی هم باشد، مثلا هل دادن، لگد یا کتک زدن، پیغام های زشت یا توهین آمیز فرستادن ، عکس گرفتن با گوشی و مسخره کردن مردم هم نمونه هایی از قلدری هستند.
البته خیلی از کودکان گاهی با هم دعوایشان می شود و کتک کاری می کنند یا به هم حرف های زشت می زنند یا همدیگر را مسخره می کنند، اما این کار ضمن سرگرمی و بازی اتفاق می افتد . وقتی این رفتار ها حالت دائمی ، همیشگی و تهدید آمیز پیدا کند ، معمولا” متوجه کودکانی می شود که نمی توانند از حق خودشان دفاع کنند. حتی وقتی قلدری در مورد کودکانی اتفاق می افتد که ممکن است بتوانند حق خود را بگیرند ، تبدیل به مشکلی می شود که برای همه اهمیت پیدا می کند.
آیا قلدری پدیده ای طبیعی است؟
بسیاری از کودکان گاهی در مدرسه شاهد قلدری سایر دانش آموزان هستند ، یا ممکن است خودشان مورد قلدری واقع شوند ، ممکن است به دیگران زور بگویند یا ممکن است ببینند کسی دارد دوستشان را اذیت می کند. قلدری در مدارس ابتدایی بسیار شایع تر از آن است که تصور می شود. در واقع بیشتر کودکان گاهی پرخاشگرانه رفتار می کنند ، اما عده ی کمی از آنها قلدرهای حرفه ای می شوند ، با این حال آنها هم مثل همه ی کودکان باید متوجه شوند قلدری نوعی نامردی و بی انصافی است و زور گفتن به دیگران کار اشتباهی است. نکته ی مهمی که باید به خاطر داشت این است که هرگونه رفتار قلدرانه و زور گویی برای کودکی که آن را تجربه می کند بسیار آزار دهنده و ناراحت کننده است.
چرا کودکان دست به قلدری و آزار دیگران می زنند؟
کودکان به دلیل های مختلفی قلدری می کنند . بعضی ها از احساس قدرت لذت می برند و فکر می کنند با زور گویی به هدف خودشان می رسند. آدمهای قلدرو زورگو همیشه غیر محبوب نیستند و خیلی وقت ها مورد حمایت سایر دوستانشان قرار می گیرند. ممکن است بفهمند یا نفهمند و اهمیت ندهند که کسی که مورد زورگویی قرار می گیرد چه قدر زجر می کشد و ممکن است فکر کنند آن کودک حقش است یا خودش هم دلش می خواهد! که مورد آزار و اذیت واقع شود. بعضی از قلدرها خودشان هم مورد زور گویی قرار گرفته اند و خیلی ها هم در خانواده بد رفتاری بزرگ تر ها را تجربه کرده اند. ممکن است آنها اصلا به خودشان اطمینان نداشته باشند ، به خاطر شرایط خانواده یا مدرسه خودشان هم تحت فشار یا دردسر باشند و یا با ترساندن دیگران با ترس های خودشان کنار بیایند.
بعضی از زورگوها به خاطر کار بدی که میکنند خجالت زده و منزوی می شوند، آنها حتی ممکن است عقیده پیدا کنند که آدمهای بدی هستند و خود را فقط سزاوار تنبیه بدانند. آنها شاید نگران باشند که هیچ کس نمی تواند جلوی آنها را بگیرد. شواهدی نشان می دهد که اگر رفتار پرخاشگرانه در کودکی مهار نشود، ممکن است در زندگی بزرگسالی هم تداوم داشته باشد و منجر به بروز جرم و جنایت شود.
پسرها و دخترها ممکن است به شیوه های متفاوتی زور گویی کنند. شایع ترین انواع قلدری مسخره کردن و لقب دادن است، اما بسیاری از پسرها از قدرت بدنی خود هم برای آزار دیگران استفاده می کنند. دختر ها بیشتر همدیگر را از گروه کنار می گذارند و پشت سر هم شایعه و داستان های آزار دهنده پخش می کنند. این روش هم به همان اندازه ی روش های پیشین می تواند ناراحت کننده و آزار دهنده باشد.
آیا قلدری موضوع مهمی است؟
گاهی برای بزرگسالان فهم این مطلب که قلدری می تواند ناراحتی ها و اثرهای مخربی به دنبال داشته باشد مشکل است، به خصوص وقتی زور گویی فقط به شکل تمسخر یا اسم گذاشتن روی دیگران باشد. اما همیشه و همه وقت مورد تمسخر یا نسبت بد هم مدرسه ای ها یا هم محلی ها قرار گرفتن، مثل تمام انواع دیگر روش های قلدری، می تواند کودکان را ناراحت کند. این موضوع به صورت جدی مزاحم عملکرد تحصیلی آنان می شود و ممکن است آنها از ترس اینکه اتفاقی برایشان بیفتد دلشان نخواهد به مدرسه بروند.
یکی از پیامدهای انتخاب شدن به عنوان قربانی قلدری برای کودکان این است که آنها نظر خوبی راجع به خودشان نداشته باشند. هر کسی که به مدت طولانی آزار می بیند ، ممکن است باور کند که مستحق آن آزار بوده است. مورد زورگویی واقع شدن به صورت منظم می تواند با بروز مشکل هایی در آینده نیز همراه باشد. برخی از بالغینی که در کودکی مورد قلدری قرار گرفته اند، اغلب احساس می کنند افسرده اند ، به خود اطمینان ندارند و دوست دارند انتقام بگیرند.
چه باید کرد؟
مدارس توان و امکانات فراوانی برای متوقف کردن قلدری دارند بنابراین باید سیاست مشخص و واضحی برای مقابله با آن داشته باشند. پژوهش ها نشان می دهد وقتی تمام کسانی که با مدرسه سر و کار دارند ( آموزگاران، دانش آموزان و والدین ، کارکنان غیر آموزشی ) موضع استوار و آشکاری در برابر قلدری داشته باشند ، شیوع قلدری کم می شود.
باید این موضوع را روشن کرد که همه ی آدم ها باید مورد احترام باشند و همه این حق را دارند که مورد آزار و اذیت واقع نشوند.به خصوص توجه به این موضوع مهم است که مدارس وظیفه دارند دانش آموزان را تشویق کنند تا آنان بپذیرند لو دادن و فاش کردن قلدری کار غلطی نیست.
دانش آموزان باید مطمئن باشند واکنشی از سوی مسئولین مدرسه یا والدین برای متوقف ساختن مورد فاش شده ی زورگویی رخ خواهد داد، درغیر این صورت موضوع را مطرح نمی کنند. وجود یک سیاست کلی در مدرسه بهترین راه برای تامین این این موضوع است. مدارس می توانند به کودکان مهارت هایی برای وساطت کردن، حل اختلاف و حمایت از دیگران بیاموزند. پرورش و تبلیغ مفاهیمی مثل دوست بودن و کمک کردن هم می تواند موثر باشد.
به کودکانی که مورد قلدری شدید قرار گرفته اند باید کمک کرد تا اعتماد به نفس خود را دوباره به دست آورند و بتوانند از طریق مشاوره یا درمان، به صورت قاطعانه رفتار کنند. در مورد کودکانی که دیگران را آزار می دهند، اگر خودشان فکر کنند که مشکلی ندارند ؛ درمان کار سختی است. با این حال برخی از این افرادهستند که در مورد کارهایی که کرده اند افسرده می شوند یا می ترسند و می توانند از مشاوره سود ببرند.
دکتر زهرا شهریور
