معبد داشکسن؛ ترکیب هنر ایرانی و طراحی چینی

معابد نیز مانند دیگر ابنیه تاریخی نشانگر هنر و فرهنگ نیاکان ما و یادگیری از پیروان مذاهب مختلف با سبک‌های معماری متفاوت و بعضا منحصربه‌فرد هستند. استان زنجان بناهای تاریخی زیادی را در خود جای داده است که گنبد سلطانیه یکی از برجسته‌ترین آن‌ها است. در ادامه شما را با یکی از آثار تاریخی برجسته این استان یعنی داشکسن آشنا می‌کنیم که در ایران بی نظیر است. در این معبد معماری ایرانی و چینی به طرز استادانه‌ای با یک دیگر ترکیب شده‌اند.

در این معبد معماری ایرانی اسلامی و چینی به طرز استادانه‌ای با یک دیگر ترکیب شده‌اند
در این معبد که برخی از گردشگران آن را معبد اژدها نیز نامیده‌اند، ترکیب شگفت‌انگیز معماری ایرانی و چینی، اثر تاریخی و هنری بی‌نظیری به‌وجود آورده است. در این معبد نقش برجسته دو اژدها که معمولا در سبک معماری چینی استفاده می‌شود، بیش از هر چیز دیگری خود نمایی می‌کند.
مکان
این معبد در فاصله‌ای در حدود پنج کیلومتر از روستای ویر در ۱۵ کیلومتری شمال شرقی سلطانیه زنجان واقع شده است. فاصله بین روستا تا معبد، یک مسیر خاکی صاف است که با خودروهای معمولی به راحتی می‌توانید آن را طی کنید؛ البته در این مسیر هیچ گونه تابلویی وجود ندارد و بهتر است برای رسیدن به معبد، از راهنمایی‌های افراد محلی استفاده کنید. امکانات اقامتی این معبد تنها یک نمازخانه و یک کانکس کوچک است که نگهبان معبد در آن زندگی می‌کند.

تاریخچه
این معبد متعلق به دوران ایلخانی است و ساخت آن پس از مرگ ارغون شاه مغول، به همت و پشتکار الجای خاتون، خواهر سلطان محمد خدا بنده آغاز شده اما متاسفانه تکمیل نشده است؛ البته برخی از باستان‌شناسان معتقد هستند که این معبد در اصل در زمان ساسانیان ساخته شده و پرستشگاه پیروان آئین مهرپرستی بوده است؛ البته به جز آن، هیچ آثاری از آن زمان در معبد باقی نمانده و اصلی‌ترین ویژگی معماری این معبد که همان نقوش برجسته دو اژدها است، در دوره ایلخانی ایجاد شده است. نقوش برجسته دو اژدها و تمام تزییات دیگر، همگی در دوران ایلخانی در این بنا ایجاد شده‌اند.
ویژگی‌ها
معبد سنگی داشکسن یکی از شاخص‌ترین آثار معماری صخره‌ای در ایران و اصلی‌ترین ویژگی این معبد که آن را در کشور بی‌همتا است. نقوش برجسته دو اژدها است که به شکل متقارن در مقابل یک دیگر ایجاد شده‌اند و توجه علاقه‌مندان به سبک‌های معماری منحصر‌به‌فرد را به سمت خود جلب می‌کنند. عده‌ای از گردشگران در نگاه اول تصور می‌کنند که داشکسن یک معدن چینی است و حتی محیط پیرامون این معبد، چینایران نامیده شده است!
اصلی‌ترین ویژگی این معبد، نقوش برجسته دو اژدها در مقابل یک دیگر است
در کل تقارن طولی یکی از اصولی است که در ساخت معبد به آن توجه ویژه‌ای شده و در همه نقاط معبد کاملا محسوس است. طول نقش‌های اژدها پنج متر و عرض آن‌ها ۱٫۵ متر است. در ضمن نقش محراب نیز همراه با طرح‌های اسلیمی و پیچک، در کنار این دو اژدها طراحی شده است. این نقوش حکاکی‌شده، یادگاری از یک هنرمند چینی هستند.

نقش اژدهای سنگی در داشکسن

اژدها در اندیشه ایرانی نماد ظلم و ستم است؛ اما با ورود قوم فاتح به ایران، مانند نگهبان همیشه هوشیار که نماد خیر، برکت و حکومت پایدار است، به نمادی مثبت در فرهنگ ایرانی تبدیل شده است.
سه طاقچه در قسمت غرب و شرق معبد در دل صخره ایجاد شده که دارای مقرنس‌های زیبایی هستند و نقوش اسلیمی با طرح‌های متفاوت که یکی از نمادهای اصلی ایرانی است، نیز در آن‌ها دیده می شود. به نظر می رسد که نحوه طراحی و ایجاد این نقوش، از اوضاع اجتماعی ایران در قرن هشتم تاثیر پذیرفته است.

معبد داشکسن از چندین ایوان و محوطه باستانی تشکیل شده است و نقوش برجسته نیز در همه نقاط آن دیده می‌شوند. همه این ویژگی‌ها دست به دست هم داده‌ و داشکسن را به یک اثر معماری بی‌همتا تبدیل کرده‌اند.
به نظر می‌رسد که در ساخت این معبد، از پیشرفته‌ترین فناوری‌های سنگ‌تراشی با فلز در آن زمان، بهره گرفته شده است. انتخاب مناسب‌ترین مکان برای ساخت این معبد، در میان سایر نقاط آن منطقه، نشان‌دهنده دانش گسترده سازندگان این بنا در مورد علم زمین‌شناسی است. احتمالا سنگ‌تراشان در کار خود برخی از اصول پیکره‌تراشی را نیز به کار گرفته‌اند.

محوطه این معبد، مستطیلی با ابعادی در حدود ۵۰ تا ۱۰۰ متراست که بخشی از آن به خاطر حفاری در تپه ایجاد شده است.
وجه تسمیه و موقعیت
معبد داشکسن که نام آن به معنی سنگ تراشیده یا بریده سنگ است، از سوی شمال به دشت زیبای سلطانیه و آرامگاه سلطان محمد خدا بنده اشراف دارد و به همراه شهر قدیم سلطانیه با گنبد مرتفع آن، آرامگاه چلپی اوغلو و آرامگاه ملا حسن کاشانی، بخشی از هویت فرهنگی تاریخی شهر سلطانیه را تشکیل می‌دهد.