ارتباط عبارت است از فرآیند انتقال و تبادل افکار، اندیشه ها،احساسات و عقاید دونفر یا بیشتر بااستفاده از علائم نمادهای مناسب به منظور تاثیر کنترل و هدایت یکدیگر. به عبارت دیگر ارتباط جریانی است که در طی آن دونفر یا بیشتر به تبادل افکار و احساسات و عقاید خود می پردازند و از طریق به کار بردن پیام هایی که معنایش برای کلیه آنها یکسان است به انجام این امر مبادرت می ورزند.
ضرورت و اهمیت کسب مهارت برقراری ارتباط
ازآنجا که انسان ها در زندگی به یکدیگر وابسته هستند و با کمک هم نیازهای خود را برآورده می سازند بنابراین موفقیت آنها در رفع نیاز،به نوع و میزان ارتباطشان با یکدیگر بستگی دارد.با توجه به اینکه حیات انسانها به یکدیگر وابسته است و با کمک همدیگر انواع نیازهای خویش را برآورده می کنند. بدین ترتیب ضرورت دارد همه انسانها در چگونگی برقراری ارتباط با یکدیگر مهارت به دست آوردند.تحقیقات انجام گرفته نشان می دهند 70 % از مشکلات افراد ناشی از وجود ارتباط ضعیف بین آنهاست .
ارتباط ضعیف به دنبال خود اثرات منفی پدید می آورد . از جمله کاهش حس همکاری و تعاون بروز اشتباهات ، کاهش کارایی، کاهش عزت نفس ، ناامیدی ، خصومت، از بین رفتن خلاقیت ، ضعیف شدن روحیه اجتماعی ، مشکلات خانوادگی، عدم خلاقیت، فشار روانی، نارضایتی شغلی، بیماری جسمی،احساس تنهایی و بیگانگی و دهها مورد دیگر ، بطور کلی اهمیت و نقش ارتباط درزندگی فردی چنان است که گروهی عدم آن را عامل مبتلا شدن افراد به بیماری های روانی می دانند.حتی می توان گفت که ارتباط سنگ بنای جامعه انسانی است و بدون آن هرگز فرهنگ و تمدن بعنوان خصیصه جامعه انسانی پدید نمی آید و تکامل نمی یابد واز جوامع توسعه نیافته مجزا نمی شود.
ویس(1974م) عقیده دارد ارتباط با دیگران به شش نیاز پیوند جویی ما پاسخ می دهد:
1- نیاز به وابستگی را ارضاء می کند.
2- نیاز به یکپارچگی اجتماعی را تضمین می کند.
3- احساس شخصیت و لیاقت و ارزشمندی را در ما به وجود می آورد.
4- زمانی که به کمک و حمایت نیاز داریم دیگران نیز اهمیت و ارزش پیدا می کنند.
5- مارا هدایت می کند ، در چارچوب خاصی قرار می دهد و توصیه هایی ارائه می دهد.
6- هنگامی که به دیگران می رسیم احساس موفقیت می کنیم دراین مرحله آنها این احساس را در ما به وجود می آورند که ما مهم هستیم.
تکنیک های برقراری ارتباط
به هنگام برقراری ارتباط با دیگران نگاه و توجه خود را به فرد مورد نظر معطوف دارید و با او ارتباط چشمی برقرارکنید.
بدانید لحن صدا (خشنی،نرمی،….)زیرو بمی صدا، درجه صدا(بلند و کوتاه و…..)سرعت ادای کلمات (تند،آرام) و تاکید و فشار برروی برخی ازواژه ها و عبارات در کیفیت برقراری ارتباط شما بادیگران موثر است . بنابراین سعی کنید به هنگام برخورد و برقراری ارتباط از لحن،درجه،زیروبمی و سرعت مناسب و متعادل بهره بگیرید.
نوع و کیفیت صدای شما درارتباط با دیگران موثراست .صدای برخی پرمایه و غنی،برخی آوازگونه،برخی گرم و دلنشین و دوستانه ، برخی دارای افاده و غرور، برخی سرد و بی روح ، برخی یکنواخت و صاف، برخی مهربان و نوازش دهنده و ….. می باشد . به یاد داشته باشید نوع صدای شما با جنسیت شما و انتظاری که دیگران از شما دارند متناسب است . مثلا افاده و غروربه خرج دادن خوشایند مردم نیست و یا صدای آوازگونه رابرای جنس مرد، نمی پسندند.
همیشه به هنگام برخورد و ارتباط با دیگران ، با نشاط و سرزنده باشید و شوق ارتباط را در خود نمایان سازید و از حرکت دادن و لبخند زدن برای بیان توجه خود به فرد استفاده کنید.
احساسات منفی
احساسات منفی خود را تقویت نکنید.برخی از افراد همیشه نسبت به پدیده ها و وقایع و بدست آوردن موقعیت های توام با موفقیت، نگرش منفی دارند و بنای همه چیز را برنشدن و نتوانستن و عدم اعتماد و اطمینان می گذارند.عبارت هایی مثل امکان پذیر نیست،تلاش ما نتیجه نمی دهد،شدنی نیست،من به دریا بروم دریا خشک می شود،به کسی نباید اعتماد کرد نشانه نگرش منفی درافراد است.اگرچنین فکرمی کنید باید بدانید این نوع فکر کردن ، قدرت عمل و خلاقیت و جرات پرداختن به فعالیت و پویایی را از شما می گیرد.جان گوتمن می گوید: زوج هایی که درمقایسه با دیگران ارتباطی استوار و رضایتمند دارند، ضرورتی ندارد که باهوش تر ، ثروتمند تریا از لحاظ روانی زرنگ تر یا بیدارتر باشند بلکه آنها درزندگی روزمره خود روندی را حاکم کرده اند که نمی گذارند افکارو احساسات منفی برافکارو احساسات مثبت غلبه کند.
کلمات
ازواژه ها و کلمات مناسب بهره بگیرید. به کارگیری برخی کلمات خوشحال کننده است اما برخی کلمات ، دیگران را می رنجاند.برخی ابهام آمیز هستند ، برخی پرخاشگری محسوب می شوند و …. از این رو بهتر است در انتخاب واژه ها برای برقراری ارتباط بادیگران دقت کنید زیرا امروزه نوع کلمات درارتباط موثر ، نقش اساسی دارند .بعضی عقیده دارند در انتخاب کلمات برای ارتباط شش اصل را باید رعایت کرد: 1- وضوح 2- اختصار 3- کامل بودن 4- دعایت ادب 5- صحیح بودن 6- صراحت (دقیق بودن)
شنونده بودن
در هنگام ارتباط با دیگران ، شنونده خوبی باشید . شنونده خوب بودن، تاثیر دوجانبه (برشما و طرف مقابل) دارد.اصولا شنونده خوب بودن به عنوان نشانه ای از پذیرش و احترام به طرف مقابل تلقی می گردد.اگر به صحبت های کسی خوب دقت کنید او احساس می کند مورد احترام شما قرار گرفته است .حتی شنیدن خوب موجب تخلیه روانی ما می شود .بررسی دردها، مشکلات و… در جریان گفتگو و ارتباط ، امکان تخلیه روانی و راحت شدن از آلام را برای انسانها فراهم می سازد .
اثر دیگر شنیدن این است که شما با عمل شنیدن باعث شکوفایی استعدادها و توسعه افکار دیگران می شوید و فرصتی را فراهم می آورید تا فرد مقابل، افکار خود را تنظیم کند و آن را بپروراند بدین ترتیب موجب خوشایندی او می شوید و او نیز به شما علاقمند می گردد و به صحبت های شما اهمیت می دهد و شنونده خوبی برای شما می شود و به نوبه خود باعث می گردد شما افکار خود را توسعه دهید و به نظم فکری برسید. علاوه براین موارد شنیدن توام با دقت دامنه لغات و دانش شما را افزایش می دهد و تجارب دیگران را به شما منتقل می کند وبه هنگام مواجه شدن با مشکل زودتر و راحت تر از عهده حل آن برخواهید آمد.
به یاد داشته باشید در میان بحث و صحبت های کسی حتی اگر کل بحث و موضوع مورد نظر اورا هم بدانید،وارد نشوید و اجازه دهید کلام او خاتمه پیدا کند ، آنگاه به اظهار عقیده بپردازید.
صبرکنید
هرگز درباره درستی یا نادرستی مطلبی که به آخر نرسیده است قضاوت نکنید. بعد از شنیدن صحبت های طرف مقابل برای اطمینان از درک صحیح مطلب مورد گفتگو به بازسازی کلمات و احساسات او بپردازید تا واکنش وی را دریابید. به عنوان مثال بگوئید منظور شما از فلان بحث ای است که ….؟ یا من منظور شما را اینگونه درک کردم که….؟
وقتی در شرایط جسمی ، عاطفی و ذهنی مناسب قرار گرفتید صحبت های دیگران را بشنوید. عواطف و احساسات خویش را به طرف مقابل منتقل کنید.برای این کار می توانید از کلمات ، جملات و حرکات ( بدن ، دست ، سر، چهره و …) ایماء و اشاره ، لبخند زدن و …. بهره بگیرید.
همواره باید طرف مقابل را درموقعیت آزاد و مختار قراردهید تا او بتواند با نگرش وسیع و با اختیار ، ارتباط را بپذیرد و با جستجوی ذهنی خود ، راهی بهتر برای ارتباط موثر پیدا کند.
تفاوت های فردی
به تفاوت های فردی توجه کنید انتظار نداشته باشید همه افراد مانند شما فکر کنند و یا احتمالا خود را با فکر و سلیقه شما تطبیق دهند درنظرداشته باشید هرکس باید خورش باشد و در عین حال از برقراری ارتباط با دیگران لذت ببرد. اشتباه خود را بپذیرید و آن را اصلاح کنید .شرایط زندگی به صورتی است که لحظه به لحظه باید تصمیم بگیرید، در این صورت احتمال اشتباه وجود دارد . اما آنچه مهم و حیاتی است این است که هرکس مرتکب اشتباه شد جرات و جسارت به خرج دهد و به اشتباه خویش اعتراف کند و برای رفع و اصلاح آن بکوشد.اعتراف به اشتباه از نشانه های رشد عقلی انسان است .بنابراین هیچ گاه از اعتراف به اشتباه شرمنده نباشید و آن را نقطه ضعف تلقی نکنید . برای اصلاح اشتباه خود باید تشخیص دهید علت یا علل خطای شما چه بوده است.
علل خطا
آیا حاصل بی دقتی شما بوده است؟
آیا حاصل بی اطلاعی شما بوده است؟
آیا حاصل سوء تعبیر و تفسیر شما بوده است؟
آیا حاصل عدم درک شما بوده است؟
آیا حاصل اطلاعات غلط شما بوده است؟
برخی مواقع شمابا جسم خود بادیگران ارتباط برقرار می کنید و پیام های خود را به دیگران انتقال می دهید.ارتباط چشمی، اشاره ، لمس کردن، حالات چهره، آهنگ صدا، بلندی و کوتاهی صدا ، نزدیکی به دیگران و …. از جمله عوامل موثر ارتباط شمابادیگران است.
انواع ارتباط
ارتباط را به سه دسته ضعیف،موفق و موثر دسته بندی می کنند . ارتباط شما باید از نوع موثر باشد. در ارتباط ضعیف ، گیرنده پیام شما نمی تواند به خوبی حرف ها و منظور شما را درک کند.این که بین افراد سوء تفاهم به وجود می آید حاصل ارتباط ضعیف است . در ارتباط موفق شما قادر می شوید مقصود و غرض خود را به مخاطب انتقال دهید ، تاثیر عملی برآنها باقی نمی گذارید .این نوع ارتباط با تمام شدن زمان ارتباط ، فراموش می شود. اما در ارتباط موثر ، نه تنها تاثیرگذاری وجود دارد بلکه اثر آن نیز بعداز قطع ارتباط از بین نمی رود.
با کسانی که تمایل به ادامه ارتباط دارید، زمان مشخصی را درنظر بگیرید تا درکنارآنها باشید . مجاورت فیزیکی عامل افزایش جاذبه و تقویت ارتباط است. دربرقراری ارتباط با دیگران نیازها و احساسات آنها را درک کنید. بی اعتنایی به احساسات اطرافیان، حتی آنها را دوست داشته باشید عامل دلزدگی و دوری آنها از شماست.
قدردانی
قدردان کسانی باشید که برای داحتی شما ، متحمل خدمات شده اند. هیچ گاه انجان آن کارها را وظیفه آنها تلقی نکنید.
ظاهر مناسب
از پوشش مناسب استفاده کنید . روانشناسان عقیده دارند ظاهرهر شخص نوعی آمادگی درگیرنده ی پیام ایجاد می کند و فرستنده پیام را قادر می سازد تا با استفاده از ظاهر خویش بیش از آنچه که به گفتار می آورد به گیرنده پیام منتقل کند. بنابراین بهتر است بدانید رعایت نظافت ، حسن سلیقه ، نوع رنگ لباس ، برازندگی پوشش ، مراعات نظم و ترتیب ظاهری و دهها مورد دیگر دربرقراری ارتباط مناسب تاثیر می گذارند.
یکی از راههای اساسی برقراری ارتباط موثر با دیگران ، گوش دادن فعال است. برخی از ما شنیدن را با گوش دادن یکی می گیریم درصورتی که بین آنها تفاوت وجود دارد . گوش دادن با تعهد و عمل همراه است . بدین معنا که کسی به چیزی گوش دهد باید به آنچه که از او خواسته می شود عمل کند.اما در شنیدن ، همیشه عمل وجود ندارد. به عنوان مثال خانمی به همسرش می گوید : وقتی بیرون رفتی هنگام بازگشت یک قوطی کبریت بخرید. آقا به بیرون از منزل می رود اما هنگام بازگشت ، کبریت نمی خرد.
می گوئیم آقا صدای خانم را شنید ، گوش نداد. اگر او کبریت را می خرید می توانستیم بگوئیم به حرف خانم گوش داده است ، بنابراین سعی کنید گوش دهید؛ فعال باشید.
دربرقراری ارتباط با دیگران از یادآوری خاطرات تلخ و ناگوار خودداری کنید. گاهی افراد بعد ار آشنایی با یکدیگر موارد تلخی را تجربه می کنند. یادآوری این تجربه ی تلخ ، کیفیت ارتباط شما با دیگران را تحت تاثیر قرار می دهد. بنابراین بهتر است آن خاطره تلخ را از ذهن خود دور کنید.
