مفهوم تفکر خلاق
تفکر به معنای اندیشیدن، به فکر و اندیشه فرو رفتن و خلاق به معنی بسیار آفریننده می باشد. خلاقیت ترکیبی است از قدرت ابتکار، انعطاف پذیری و حساسیت در برابر نظریاتی که فرد را قادر می سازد خارج از نتایج تفکر معمول به نتایج متفاوت و مولد بیندیشد که حاصل آن رضایت شخصی و احتمالا خشنودی دیگران می باشد. به طور خلاصه تفکر خلاق یعنی (مهارت حل مساله + قدرت تصمیم گیری) و یا (تلاش و فعالیت سازمان دهی شده + پویایی فعالیت متناسب با مقتضیات زمان و مکان) در جریان تفکر خلاق، ابتدا تفکر و نظریه تدوین می شود، سپس به صورت نوع آوری و ابداع اعمال می گردد.
ضرورت و اهمیت تفکر خلاق داشتن
تفکر خلاق از این رو اهمیت دارد که به فرد امکان می دهد تا از دایره بسته تجربیات شخصی خویش خارج شده و به فراسوی تجارت شخصی بنگرد. این عمل به نوبه خود موجب انعطاف پذیر بودن فرد در زندگی شده و باعث می گردد فرد به پدیده ها به طور همه جانبه نظر کند. از سوی دیگر امروزه جهان ما بیش از هر زمان دیگر به افراد هوشمند و خلاق نیاز دارد چرا که هر روز زندگی پیچیده تر می شود و نیاز به شناسایی و پرورش ذهن های خلاق و آفریننده نیز بیش تر احساس می گردد.
راهکارهای ایجاد تفکر خلاق
هر روز لحظاتی را به تنهایی و در خلوت بگذرانید و اقدامات زیر را انجام دهید:
به یادداشت های خود، فهرست کتب، کاتالوگ ها و… نگاهی بیندازید. این فعالیت زمینه لازم برای خلاقیت در موضوع مورد نظر را افزایش می دهد.
سوالی مشخص را برای خود طرح نمایید و در خصوص پاسخ آن به تفکر بپردازید و برای رسیدن به پاسخ محدوده زمانی در نظر بگیرید.
در خصوص مشکلی که برای شما پیش آمده است فکر کنید و تا آن جا که می توانید راه حل های زیادی را برای حل آن پیشنهاد دهید، آن ها را یادداشت کنید، سپس درباره ی آن ها بیاندیشید و راه حل های خود را در هم بریزید و راه حل اساسی تری را پیدا کنید.
اگر در خصوص ارزش سوال و مشکل خود دچار تردید هستید نظر دیگران را جویا شوید. بدون تفکر صحبت نکنید. کاری را که برای انجام آن علت و دلیل ندارید انجام ندهید و نسبت به محرک های محیطی بی تفاوت نباشید.
سعی کنید چهار گام اساسی برای تفکر خلاق را در نظر داشته باشید:
1- هدف خود را معین کنید و در راه رسیدن به آن کوشا باشید.
2- از هدف خود در ذهن تصویر روشنی بسازید البته به همان صورتی که می خواهید.
3- اغلب اوقات بر هدف مورد نظر متمرکز شوید و در طول روز به آن بیندیشید.
4- به هدف خود انرژی مثبت بدهید یعنی به صورت مثبت و دلگرم و امیدوارانه درباره هدف خود فکر کنید.
چند نکته
1- برای داشتن تفکر خلاق باید فردی انتقادپذیر باشید و عقاید نو را تحمل کنید. از صبر و تحمل بالا برخوردار باشید. تا آنجا که می توانید ایده ها و نظرات غیرعادی را هم بپذیرید. بنابراین انگیزه خود را قوی کنید. دوست دار هنر و زیبایی باشید، آزادی عمل داشته باشید. در زمینه های مختلف معلومات و مهارت پیدا کنید.
2- هرگز فکر نکنید که ضعیف هستید. از عبارت های نمی توانم، از عهده من خارج است و … استفاده نکنید و در برخورد با مسائلی که از طریق حواس پنج گانه به وجود آمده اند به قدرت عقل خود رجوع کنید و رابطه منطقی بین آن ها برقرار نمائید. سعی کنید بین حقایق، عقاید و نتیجه گیری از اطلاعات حاصل از منابع مختلف به صورت منطقی و معقول تمیز قائل شوید.
3- رعایت مراحل زیر به شما در داشتن تفکر خلاق یاری می رساند.
الف. مرحله آمادگی: در این مرحله باید مشکل یا مسئله را تعیین کنید و با به کارگیری قدرت حافظه و توانمندی های ذهنی مشکل و مسئله خود را به طور دقیق تعریف و مشخص نمائید.
ب. مرحله ایده سازی: در این مرحله ایده هایی را که به ذهنتان می رسد و احتمال دست یابی به راه حل مشکل را افزایش می دهد ثبت کنید.
ج. مرحله راه حل آفرینی: بعد از آنکه همه راه حل های احتمالی را یادداشت کردید نوبت به غربال کردن آن راه حل ها می رسد. راه حل هایی که دارای اهمیت هستند را حفظ و بقیه را حذف کنید.
د. مرحله ارزشیابی: در این مرحله با طرح سوال هایی که با چه آغاز شوند نظیر چرا؟ چگونه؟ چه طور؟ و … به ماهیت راه حل هایی که دراختیار دارید پی می برید و با این کار فعالیت ها را ادامه می دهید.
بر گرفته از کتاب 30 مهارت زندگی برای جوانان و نوجوانان اثر حسن ملکی
تنظیم و ویرایش: نشریه اینترنتی نوجوان ها
