در تاریخ هنر و موسیقی که جستجو کنید، اطلاعات دقیقی از اولین موزه ای که با نام موزه موسیقی افتتاح شده باشد پیدا نمی کنید. اولین نشانه های به نمایش درآمدن سازها ۲۰۰ سال پیش بود. که در آن زمان محلی برای نمایش ساز بود که بعدها با تکمیل مجموعه های تخصصی خود به موزه موسیقی تبدیل شدند. قدیمیترین این موزه ها هم در قاره اروپا بوده، و آنطور که در تاریخ نوشته شده اولین موزه ساز در شهر بروکسل، پایتخت بلژیک بوده است.
سال ۱۹۶۰ فرانسویان به این فکر افتادند تا موزه ساز را به یک موزه تخصصی موسیقی تبدیل کنند و بعد از آن هم با وسعت دادن موزه، آن را به شهرک موسیقی تبدیل کردند. این شهرک سال ۱۹۹۷ افتتاح شد و هم کنون بیش از ۶۰هزار ساز از فرهنگهای مختلف دارد که یکی از مهمترین موزه های موسیقی دنیا محسوب می شود.
موزه های موسیقی در ایران
در سالهای گذشته موزه های متنوعی در شهرهای مختلف کشور در حوزه موسیقی فعالیت کردند؛ مثل موزه آواها و نوا در شیراز، موزه موسیقی تبریز، موزه آلاشت مازندران و موزه مقامی خراسان. موزه موسیقی شهر تهران یا موزه صبا، قدیمیترین موزه موسیقی در ایران است. این موزه در اصل خانه استاد ابوالحسن صبا بوده است. و موزه موسیقی، جدیدترین موزه موسیقی است که در ساختمانی با این هدف افتتاح شده است.
موزه موسیقی ابوالحسن صبا
این موزه سال ۱۳۵۳ به دست استاد علی اکبر شهنازی از دیگر موسیقیدانان بنام ایران افتتاح شد. این موزه که چندین بار تعطیل شد، یکی دو سالی است که دوباره فعالیت خودش را شروع کرده است.ابوالحسن صبا از برجسته ترین استادان موسیقی اصیل ایرانی است. سال ۱۲۸۱ به دنیا آمد.
پدرش ابوالقاسم کمال السلطنه طبیب و ادیب و نوازنده تار بود و اولین استاد پسرش بود. ساز اصلی استاد صبا ویولن بود که نزد حسینخان فرهنگ آفرین فراگرفته بود. همچنین سنتور و ضرب و نی و تار و کمانچه و سه تار را نیز نزد بهترین استادان زمان آموخته بود. به مدرسه کمالالملک رفته بود و نقاشی و مهارتهایی مثل سوهان کاری، نجاری، ریخته گری، معرق کاری و خاتم کاری را به دست آورده بود که برای ساخت ساز از آنها کمک می گرفت.
موزه صبا که خانه استاد است در خیابان ظهیرالاسلام بهارستان قرار دارد. این موزه بطورکلی دو بخش دارد که می توان یک بخش را به استاد و بخشی را به همسر ایشان نسبت داد.
بخش اول شامل سازها، لوازم شخصی، و آثار استاد از جمله ردیفهای موسیقی است.
همسر استاد صبا کارهای هنری انجام می داد و بخش دوم موزه مربوط به کارهای دستی ایشان است. مجموعه ای شامل تندیسهای مومی و لباسهای محلی و سنتی اقوام ایران.
ابوالحسن خان سال ۲۹ آذر سال ۱۳۳۶ به علت ناراحتی قلبی چشم از جهان فروبست و به وصیت خودش، خانه او را به موزه تبدیل کردند.
موزه موسیقی
موزه تازه تاسیس موسیقی در ساختمانی سه طبقه با زیر بنای بیش از ۱۴۰۰ مترمربع در تهران قرار دارد. این موزه درحال حاضر کاملترین موزه موسیقی ایران است. البته همچنان در حال کامل شدن است. این مجموعه بخشهای مختلفی مثل سالن نمایش سازها، گنجینه موزه،آرشیو صوتی و تصویری و بخش متنوع دیگری دارد.
سالن نمایش سازها که اصلی ترین بخش موزه برای گشت و گذار است، به سه بخش سازهای بادی، کوبه ای و زهی تقسیم میشود. یکی از بهترین و مدرنترین امکاناتی که این موزه دارد سیستم پخش اطلاعات موزه همزمان با بازدید است. وقتی وارد موزه می شود یک دستگاه شبیه به یک خودکار به شما می دهند روی هر سازهم یک علامت مخصوص وجود دارد وقتی چراغی را که روی سیستم راهنما وجود دارد، روی علامت میگیرید و دکمه را می زنید دستگاه با زبانی که خودتان انتخاب کرده اید، اطلاعات لازم را برایتان می گوید.
آخر سر هم یک قطعه از آن ساز را برایتان بخش میکند. این یکی از جدیدترین سیستم های راهنمای موزه است. پس دست به کار شوید تا دیدن ۲۴۰ عدد ساز ایرانی و این تکنولوژی جدید را از دست ندهید. موزه موسیقی یک بخش گنجینه هم دارد که در آن می توانید آثار متعلق به استادان موسیقی را ببینید.
