در یک بعدازظهرِ داغ تابستانی میزبان دو نوجوانِ عزیزی بودیم که به یک هنرِ اصیل ایرانی آشنا بودند. ان ها چندسالی ست که به طور تخصصی آن را دنبال می کنند. هنری که این روزها شاید لابه لای بقیه هنرها فراموش شده و کمتر کسی به آن توجه می کند. پای صحبت این نقالان نوجوان نشستیم و آن ها از نقالی برایمان گفتند.
– لطفا خودتون رو معرفی کنید و بگویید چند سال است که نقالی می کنید؟
کیمیا یعقوبی هستم. چهارده سال دارم. سه سال است که با نقالی آشنا شدم. از یک سال گذشته به طور تخصصی وارد این حوزه شدم.
هستم. شانزده سالمه. ده سال است که شبیه خوانی می کنم و به واسطه شبیه خوانی با هنر نقالی آشنا شدم . دو سال است که به صورت تخصصی نقالی می کنم.
– چگونه یه این هنر علاقمند شدید؟ آیا خانوادگی در این هنر دست داشتید؟
کیمیا: من از طریق مسابقات مدرسه ای با این کار آشنا شدم. به نظرم نقالی روش بسیار موثری برای انتقال پند و اندرز است و همین دلیل علاقه من به این هنر شد.
رضا: ما اصالتا اهل تفرش هستیم و این شهر به نقلی مهد تعزیه ایران محسوب می شود و پدر و پدربزرگ من همگی در کار شبیه خوانی و نقالی بودند. من از شش سالگی همراه پدرم وارد این حوزه شدم.
– آیا قصد دارید نقالی رو به عنوان شغل آینده تون انتخاب کنید؟ آیا قصد دارید تحصیلات تون رو در زمینه هنر ادامه بدید؟
کیمیا: نه برای شغل ولی به عنوان یک هنر تصمیم دارم ادامه بدم. برای تحصیل هم رشته ریاضی رو انتخاب خواهم کرد و دوست ندارم رشته های هنری را بخوانم.
رضا: منم همین طور نقالی را در کنار درسم به عنوان کاری که علاقه دارم ادامه می دهم.
– آیا در هنر نقالی مقامی کسب کردید؟
کیمیا: بله من مقام استانی کسب کردم ولی دبیرستان دوره اول مسابقه کشوری ندارد.
رضا: منم مقام اول کشوری رو کسب کردم در جشنواره فرهنگی هنری.
– وقتی که در حال نقل هستید و جمعیت به شما توجه می کنند و داستان تان را گوش می دهند شما چه احساسی دارید از این که مرکز توجه هستید؟
کیمیا: من احساس می کنم آن لحظه باید از همه توانم استفاده کنم و پیامی را که داستان دارد منتقل کنم. وقتی که یک نفر نقالی می کند تمام جمعیتی که پای نقل هستند با دقت به حرف های نقال گوش می دهند. من احساس می کنم باید همه تمرکزم را روی نقل بگذارم که مخاطب از داستان من پند بگیرد. من از مرشد سعیدی شنیدم که ایشان می گفتند: اگه یک فیلم را بیشتر از دو بار ببینید از دیدنش خسته می شوید هر چقدر هم که فیلم خوبی باشد. ولی خود مرشد سعیدی سی سال یک داستان ثابت را در یک قهوه خانه ای نقل کرده اند بدون این که کسی خسته شود!
رضا: من هنگامی که روی سن هستم احساس می کنم زمانی که مردم پای نقل من می گذارند؛ برای مثال دویست نفر برای ده دقیقه در کل دو هزار دقیقه می شود. من برای این دو هزار دقیقه روز قیامت باید جواب بدهم. پس سعی می کنم داستانی را نقل کنم که مطالب مفیدی داشته باشد و پس از اتمام داستان مخاطب از حرف های من درسی گرفته باشد.
– به غیر از هنر به چه زمینه هایی علاقه دارید و دوست دارید که در آن ورود پیدا کنید؟
کیمیا: من اول به تئاتر و بازیگری علاقه داشتم. ولی بعد متوجه شدم که نقالی مجموعه ای از تمام هنرها محسوب می شود. یک نقال هم نویسنده است هم بازیگر هم کارگردان و هم تهیه کننده! به همین خاطر دوست دارم تنها در زمینه نقالی تخصص پیدا کنم.
رضا: منم در کنار نقالی به تعزیه ادامه خواهم داد حتی علاقه ای که من به تعزیه دارم بیشتر از نقالی است و دوست دارم تخصصی تر در حوز ه تعزیه وارد شوم.
– قصه هایی که برای نقل انتخاب می کنید معمولا بیشتر از کدام کتاب هاست؟
کیمیا: من بیشتر از شاهنامه استفاده می کردم ولی داستان های مذهبی بسیار بازخورد خوبی در مسابقاتی که شرکت کردم داشته و تصمیم دارم از قصه های مذهبی بیشتر استفاده کنم.
رضا: منم به واسطه تعزیه بیشتر از نقل های مذهبی استفاده می کنم و خودم حدود 56 طومار مذهبی نوشتم و به کمک یکی از دبیرهایم آقای قصرانی وارد ادبیات ملی شدم و داستان هایی چون لیلی و مجنون و فرهاد و شیرین و … هم کار می کنم.
– از بین داستان هایی که نقل کردید کدوم داستان تاثیر زیادی روی خودتون گذاشته و اگر بخواهید تنها یک داستان را انتخاب کنید کدام را انتخاب می کنید؟
کیمیا: همه داستان های شاهنامه به نظرم پر از پند و اندرز هستند و از همه آن ها می توان یه یک اندازه درس گرفت.
رضا: من نقلی که خیلی دوست دارم و همه جا تعریف می کنم و گاهی دوستان هم از سر شوخی به من می گویند که تو فقط همین یک داستان را بلدی داستان جوانمرد قصاب است که من در مسابقات کشوری نیشابور هم این داستان را نقل کردم و اول شدم.
– وقتی که شما وارد حوزه نقالی شدید واکنش اطرافیان و دوستانتان چگونه بود؟
کیمیا: من از وقتی که شروع کردم همه من را تشویق می کردند و موافق ادامه این هنر بودند.
رضا: خانواده من چون خودشان توی همین کار بودند مشکلی نداشتند. دوستان هم بیشتر موافق کار تعزیه بودند تا نقالی ولی وقتی دیدند که من در این حوزه هم موفق هستم دیگر مخالفتی نکردند.
– اگر بخواهید نقالی را در یک جمله خلاصه کنید و به شخصی که اصلا این هنر را نمی شناسد توضیح دهید چه می گویید؟
کیمیا: نقالی شامل مجموعه حکایت هایی می شود که پر از پند و اندرز است و ارائه این هنر به جوامع مختلف باعث زنده نگه داشتن زبان فارسی و آیین سنتی ما می شود. پیشنهاد من به افرادی که حتی ذره ای به این هنر علاقه دارند این است که وارد حوزه تخصصی نقالی شوند و نگذارند این هنر اصیل فراموش شود.
رضا: نقالی روایت کردن یک سری داستان ها و حکایت ها با لحنی خاص است که به عقیده شخصی من داستانی که نقل می شود حتما باید پند در آن باشد.
– هنر نقالی در سال های اخیر بسیار فراموش شده به نظر شما دلیل فراموش شدن این هنر که در گذشته بسیار به آن توجه می شده چیست؟
کیمیا: من احساس می کنم در یکی دو سال اخیر دوباره این هنر احیا شده است. در حال حاضر ما کودکان 4-5 ساله را داریم که حتی به دو زبان نقالی می کنند. زبان های انگلیسی، اسپانیایی و … من تجربه طولانی در این هنر ندارم ولی به نظرم از زمانی که وارد این حوزه شدم نقالی در حال پیشرفت و زنده شدن بوده است.
رضا: هنر های آیینی سنتی که شامل رشته های مختلف می شود در کل رو به فراموشی است. برای مثال تعزیه ولی تعزیه خوان ها با ارائه کارهای خوب در ماه محرم باعث می شوند که این هنر فراموش نشود. ولی در حوزه نقالی به نظر من قصور از نقال است؛ چون مبلغ هنر نقالی خود نقال است. اگر من توانستم یک نقل خوب ارائه دهم این هنر تبلیغ می شود و مردم حمایت می کنند.
در گذشته معرکه گیری هایی صورت می گرفته علی الخصوص در قهوه خانه و جمعیت کثیری با این هنر آشنا می شدند. ولی حالا در قهوه خانه ها خبری از نقالی و حکایت نیست .ولی دلیل نمی شود که نقالی به کل فراموش شود. نقال باید به موسسه ها و آموزشگاه ها و حتی مسجد ها مراجعه کند و پیشنهاد دهد که برنامه اجرا کند. موسسات باید از این گونه افراد حمایت کنند. الان دو سال است جشنواره نقالان علوی برگزار می شود و کمک خوبی به پیشرفت نقالی کرده است. در سال گذشته 7500 دانش آموز در این جشنواره شرکت کردند. وقتی که مسابقات فرهنگی هنری در مدرسه ها برگزار می شود مطمئنا به پیشرفت هنر ها بسیار کمک می کند. مدرسه ها باید از دانش آموزانی که استعداد دارند حمایت کنند.
– به نظر شما هنر نقالی در آینده چه وضعیتی پیدا می کند؟
کیمیا: امروز کسانی که وارد این حوزه می شوند بسیار حرفه ای آمورش می بینند و از پایه خوب یاد می گیرند. به نظر من اگر این نسل دست از تلاش و ممارست برندارند؛ هنر نقالی ما پیشرفت بسیار خوبی خواهد داشت.
رضا: من باز هم می گویم پیشرفت نقالی به همت نقال بستگی دارد. اگر جشنواره ها و مسابقات ادامه پیدا کند این هنر به اندازه باقی هنر ها مثل تئاتر دیده خواهد شد.
– امروزه نوجوان های همسن شما کمتر پیگیر دنبال کردن یک هنر یا یک حرفه خاص هستند به نظر شما دلیل این بی خیال بودن و کم حوصله بودن چیست؟
کیمیا: به نظر من فضای مجازی این روزها تمام وقت نوجوان های ما را گرفته . همه بچه ها درگیر شبکه های فضای مجازی هستند و دیگر وقت کار های دیگر را ندارند.
رضا: نداشتن هدف مشخص مهم ترین مشکل هم سن های ما در این دوره است. هدفی که تمام تمرکزشان را روی آن بگذارند و برایش بجنگند.
– و در آخر از مشکلات تان در حوزه نقالی بگویید؟
کیمیا: در این حوزه مشکلات زیادی وجود دارد. یکی این که شاهنامه خوانی و نقالی با هم فرق دارند. این مسئله ایست که بسیاری از افراد نمی دانند و تصور می کنند که شاهنامه خوانی همان نقالی است . این باعث شده در نقالی فقط از شاهنامه استفاده کنند و ما کلاسی به نام کلاس های نقالی نداریم.
اگر هم کلاسی برگزار شود تنها شاهنامه را کار می کنند. این در کل مسئله بدی نیست اما گاهی در برخی اجرا ها نقال اشعار فردوسی را یک ساعت تمام می خوانند و این مخاطب را خسته می کند. به نظر من در ابتدا باید متنی را انتخاب کنند که سلیس و روان باشد. حتی اگر متن اصلی اش هم لغات سختی دارد باید تغییر پیدا کند که مخاطب را جذب کند.
در کتاب های درسی ادبیات ما هم داستان هایی از شاهنامه را می آورند. اما آنقدر سخت و خشن است که دانش آموزان کاملا از شاهنامه دلزده می شود. درحالی که این طور نیست. ما گردآفرید را داریم که مظهر و نماد دختر ایرانیست. بیژن و منیژه را داریم که مظهر عشق و علاقه است. تمام این داستان ها باید طوری نقل شود که نسل جدید به جای الگو برداری از قهرمان های بیگانه از همین اسطوره های حماسی کشورمان استفاده کنند.
مشکل دیگری که داریم بدرفتاری داور ها با بچه هاست. برای مثال سه دقیقه که به ما وقت می دهند پس از اتمام دقیقه اول کار را قطع می کنند که این به نظرم اصلا رفتار درستی با هنرمند نیست. حتی گاهی دیده شده که داور این مسابقه ها اصلا خودشان تخصص کافی در زمینه نقالی ندارند. یک مشکل دیگری که داریم این است که قصه گویی را با نقالی مقایسه می کنند در حالی که نقالی بسیار سخت تر است.
– بعضی معتقدند برای حرفه ای شدن در کار باید هزینه زیادی خرج کرد نظر شما چیست؟
کیمیا: در ابتدا که وارد حوزه ای می شویم به نظرم لازم است ولی فقط برای آموزش اولیه بقیه مسیر فقط باید تلاش و پشتکار داشت و دیگر کلاس و معلم فایده ای ندارد.
رضا: راستش من چون خانوادگی در این کار بودیم اصلا احتیاجی به کلاس و غیره نداشتم و فکر می کنم که نقالی یا حتی هنر های دیگر بیشتر نیازمند استعداد و تلاش است تا چیزهای دیگر.
– آیا تا به حال به خودتان افتخار کرده اید؟
کیمیا: من به خودم افتخار کردم ولی احساس می کنم باید موفقیت های بیشتری کسب کنم و به کار هایی که تا به حال انجام دادم اکتفا نکرده ام.
رضا: منم به خودم افتخار نکرده ام ولی حس خوبی از کار هایی که انجام دادم دارم.
گفتگو با نوجوانان موفق ایرانی را در صفحه یک فنجون گپ بخوانید.
