کشور ما ایران با وجود وحدت و یکپارچگی که میان اقوام خود دارد اما هر قوم دارای رسوم مخصوص به خود می باشد، ما سعی می کنیم در این سری از مقالات کمی با آیین قدیمی کشورمان آشنا شویم.به طور مثال در جشن عید نوروز که جشنی هماهنگ و سراسری است اما در هر استان با مراسم مخصوص به خود به استقبال این جشن می روند.در این مقاله نگاهی گذرا به آداب و رسوم عید نوروز در آذربایجان شرقی می اندازیم.
مردم آذربایجان شرقی یکی از اصیل ترین مردم ایران هستند که در برگزاری مراسم قبل و بعد از عید آیین مخصوص به خود دارند.
آیین های عید نوروز در آذربایجان شرقی
از اوایل اسفند ماه و شروع خانه تکانی مردم پخت سمنو را آغاز می کنند. اما برنامه اصلی آغاز جشن سال با شب چهارشنبه آخر سال است. از خوردنی های این شب می توان به برنج سفید اشاره کرد. یکی از سنت های زیبا در این مراسم این است که پسران جوان و نوجوان شالی را بر می داشتند و از سوراخی که معمولا بالای سقف خانه ها بود به پایین می انداختند و معمولا صاحب خانه نسبت به وضعیت مالی که داشت آجیل، شیرینی و یا تخم مرغ به شال می بست اما اگر پسر دلباخته دختر آن خانواده بود، خانواده دختر جواب مثبت خود را با بستن یکی از وسایل شخصی دختر به شال اعلام می کردند.
هنوز مردم غیور و با فرهنگ آذربایجان این رسم را سینه به سینه حفظ کرده و از نسلی به نسل دیگر انتقال داده اند.یکی دیگر از رسوم مردم در این منطقه این است که کوزه‌ای را آب می کردند و به حانه روحانی محل می برند و از او می خواستند ۴۰ سوره یاسین بر آن بخواند و در نهایت آب کوزه را بر گوشه و کنار خانه می ریزند و به کودکان به نیت شفا می خورانند و اعتقاد دارند که این آب باعث خیر و برکت می شود.
آیین تکم گردانی از رسم های عید نوروز در آذربایجان شرقی
آیین تکم گردانی که فرارسیدن فصل بهار را نوید می‌دهد در تمامی شهر‌های اطراف تبریز مرسوم بوده است.آیین تکم گردانی در گذشته، یک هفته مانده به عید شروع شده و تا شب عید ادامه داشت.
با توسعه شهرنشینی، آداب و رسوم‌ها نیز در مراکز شهرها کم رنگ‌تر شده است.
«بایرام پایی» برای نوعروسان
فرستادن غذا از خانه پدری به خانه نوعروسان از جمله رسوم عید نوروز در آذربایجان شرقی است که تا ۲۰ الی ۳۰ سال پیش بطور کامل مرسوم بود، اما امروز تا حدودی این رسم منسوخ شده است، بدین گونه که غذای آن حذف شده، اما هدایا، میوه و شیرینی به خانه نوعروسان فرستاده می‌شود.
یکی از رسوم پسندیده و زیبایی که هنوز پا برجاست بایرام پایی می باشد که از مهمترین رسوم عید نوروز در خانواده های آذربایجان شرقی است.
پدر و مادر دختران ازدواج کرده تا زمانی که در قید حیات هستند، برای تبریک عید و سال نو غذاهایی مانند پلو، مرغ، ماهی و کوکو متناسب با اعضای خانواده دخترشان پخته و در سینی های مسی به همراه عیدی و هدیه گذاشته و به خانه دختر خود می فرستند. در بعضی از مناطق علاوه بر پدر و مادر، مردان خانواده پدری مانند برادران و عموها این رسم را از ۲۰ روز قبل از عید انجام می دهند. این رسم به عنوان تبریک عید به نوعروسان و دختران خانواده شناخته می شود.
برای تهیه سمنو و گذاشتن آن بر سر سفره هفت سین زنان از اوایل اسفند شروع به آماده سازی برای پختن سمنو می کنند. برای آماده کردن آن معمولا از کمی آب چهل یاسین استفاده می کنند و برای حضور بر سر دیگ با وضو می آیند و در روز آخر و بعد از پخته شدن آن را یک شب بیرون از خانه قرار می دهند و معتقدند که حضرت فاطمه (س) نقش دست و پنچه خود را بر آن می زند تا آن را تبرک کند.
رسم دیگر که مختص کودکان آذربایجانی است این است که در روز اول عید در دید و بازدید بزرگان فامیل کیسه ای را به همراه خود می برند و صاحب خانه علاوه بر عیدی مرسوم برای آن ها هدیه ویژه و جداگانه ای را تدارک دیده است که درون کیسه می گذارد. معمولا این هدیه ها تخم مرغ رنگی، گردو، آجیل و یا حتی لباس است.
