آشنایی با سازویلون، سازی با قابلیت بینهایت

دیدن کلمه ویلون هر بار برایم تازگی دارد و احساس می کنم که ویلون چیزی فراتر از یک ساز است، چرا که در بیان احساست آدمی، ساز شایسته و سزاواری است.

سازویلون ظریفترین، چابکترین و در عین حال سخت ترین سازها است که کمتر از 100 سال پیش به ایران راه پیدا کرد و به دلیل شباهتهایی به ساز کماچه که یک ساز اصیل ایرانی است توانست جایگاه ویژه ای در موسیقی ایرانی پیدا کند.

سازویلون که ساز غربی و جزء لاینفک موسیقی کلاسیک غربی است، تمامی فواصل کروماتیک موسیقی ایرانی یعنی ربع پرده ها را می تواند اجرا کند. به همین دلیل پس از ورود به ایران موسیقی دانان ایرانی آن زمان قوانین موسیقی ایرانی از جمله ساز کمانچه را روی آن پیداه کردند و توانستند در اجرای موسیقی ایرانی از ویلون بهره های دو چنداین بگیرند.

استاد علینقی وزیری و استاد ابوالحسن صبا از جمله آن اساتید هستند که مکتبهای خاصی را نیز برای یادگیری بوجود آوردند. ویلون بهترین ساز برای اجرای صدا های سمفونیک و هارمونیک است که به همین دلیل جزء جدا نشدنی ارکستر های سمفونیک است. البته ویلون از جمله سازهایی است که برای تکنوازی نیز استفاده می‌شود، بخصوص در موسیقی ایرانی.

سازویلون با احساسات درونی انسان ارتباط نزدیکی دارد چرا که شاد ترین و درعین حال غمگین ترین نوا ها را می نوازد و به همین دلیل برای بیان احساسات درونی نوزانده ساز بسیار مناسب و کاملی است و مسلماً به همین دلیل است که این ساز در موسیقی ایرانی برای بیان حرفها واحساسات خود از این ساز بهره می‌گیرند، چون موسیقی ایرانی سرشار از احساسات  لطیف و زیبا است.

نت همه سازها با نواختن حاضر و آمده است ولی نوزانده در ویلون  باید نت مورد نظر را با انگشت خود بسازد. مثلاً در ساز پیانو، گیتار یا سنتور نت جایگاه نت فا مشخص است ولی نوازنده در سازویلون باید نت فا را بر مبنای این که دیزیابکار است، بسازد چرا که نشانه ای روی دسته ساز وجود ندارد و به همین دلیل در این ساز احتمال فلش زدن نت بسیار زیاد است و سختی ساز هم در این است.

از جمله سختی های دیگر این ساز تکنیک های فراوان در هر دو دست راست و چپ است:پنجه های دست چپ بر روی ویلون وظیفه تغییر نت و اجرای ملودی را دارند و دست راست که وظیفه آن کشیدن آرشه بر روی سیم ها، لطایف یا سختی، شدت یا ضعف noances، تنظیم حجم طلایی و چگونگی اجرای نت را دارد.

هر یک از دست ها تکنیک ها و مهارت های خاص خود را دارند و برعکس سایر سازها، هیچ تناسبی حین نوازندگی بین حرکت دو دست وجود ندارد. به همین دلیل این ساز به تمرکز بسیار بالایی نیازمند است و معمولاً نمی توان غیر از نواختن به چیز دیگری فکر کرد. به عنوان مثال همراه ساز گیتار می توان آواز خواند ولی به همراه نواختن سازویلون خیر. البته این کار برای اساتید ویلون که تمرکز بالایی دارند دشوار نیست.

سازویلون 4 سیم با کوک های می،‌لا، ر، سل (از زیر به بم) که نسبت به هم دارای فاصله پنجم درست هستند، دارد که در موسیقی بین الملل ثابت است ولی در موسیقی ایرانی بنا به این که در چه دستگاهی نواخته می‌شود کوک های متفاوتی وجود دارد، که علت آن ساخت هارمونی مناسب برای اجرای زیباتر دستگاه موسیقی است.این سیم ها در قدیم از روده حیوانات ساخته می شد ولی امروزه از فولاد ساخته می‌شود. موی آرشه از موی اسب است ولی مصنوعی آن نیز وجود دارد.

مطلب کوچک ترین ویولن جهان را هم ببینید .

از جمله اساتید قدیمی و بنام این ساز، پرویز یاحقی، علی تجویدی، ابوالحسن صبا، روح اله خالقی، حبیب اله بدیعی،اسداله ملک، مجتبی میرزاده و .. هستند. که شاگردان بسیاری را تربیت کردند و هر یک نقطه عطفی در موسیقی ایرانی هستند. استاد روح اله خالقی که تحولی در موسیقی ایرانی و نحوه یادگیری موسیقی بوجود آورد و پیشرفت موسیقی اصیل مدیون این استاد بزرگوار است.

از اساتید صاحب سبک و معاصر این ساز می‌توان به بیژن مرتضوی و شهداد روحانی اشاره کرد که از چهره های شناخته شده در ایران وجهان می باشند. بیژن مرتضوی از شاگردان پرویز یاحقی، علی تجویدی و حبیب اله بدیعی می باشد که توانسته موسیقی کلاسیک ایرانی را روح و جان تازه ای بدهد و با مهارت فوق العاده خود در این ساز، موسیقی ایرانی را به جهانیان معرفی کند.

شهداد روحانی نیز دانش آموخته آهنگسازی و تنظیم موسیقی در آکادمی موسیقی وین در اتریش می باشد و در سال های اخیر شاهد همکاری وی با (یانی) پیانیست و آهنگساز یونانی بوده ایم.