تاریخچه ساخت پل ورسک

در یک روز گرم تابستانی آقای صدفی به موزه عکسخانه آمدند و مجموعه تحقیق خود را به همراه عکس ها به من نشان دادند. بعد از دیدن عکس ها و این که کار ارزشمندی انجام داده اند پیشنهاد برگزاری نمایشگاهی از عکس ها را به ایشان دادم که آقای صدفی نیز موافقت خود را اعلام کردند ولی به دلیل این که بیش تر عکس ها از طریق ایمیل به دست ایشان رسیده بود و از کیفیت خیلی خوبی برخوردار نبود عکس ها را به یک گرافیست سپردم و تا جایی که می شد کیفیت عکس ها را بالا بردیم.

خوشبختانه عکس ها بعد از چاپ از کیفیت قابل قبولی برخوردار شد. موضوع نمایشگاه با توجه به این که تا به حال در هیچ جا به نمایش در نیامده بود و اینکه همیشه وقتی به شمال کشور سفر می کردم عظمت پل برایم بسیار سوال برانگیز بود و این که در زمانی که از تکنولوژی امروزه خبری نبوده چطور این پل عظیم در یک چنین ارتفاعی ساخته شده و داستان هایی که از زبان پدرم درباره مهندس پل می شنیدم بیش تر مرا علاقه مند کرد که این نمایشگاه را با کیفیت خوب برگزار کنم.

بخشی از تاریخچه ساخت پل ورسک را به قلم مهندس پیمان صدفی پژوهش گر و گرد آورنده آثار در ذیل مشاهده بفرمایید.

من هزاران طلوع دیده ام اما دلم گرفته است برای کارگران که شبانگاهان گرد آتش، غم غربت به پیمانه نوای نی تقسیم می کردند. پیرمرد صاحب قهوه خانه برای هر کدام از کارگران پل از قوطی حلبی روغن ها قلکی ساخته بود. کارگران ولایات دور، خسته از پیکار با کوه های سرسخت البرز با اندوه غربت بر دل، دلتنگ اهل و عیال، دسترنج ماهانه خود را به او می سپردند تا برایشان به امانت نگاه دارد اما خبر هر حادثه قلب پیرمرد را می فشرد. باز کارگری جان سپرده است، باز اهل و عیالی که چشم به راه خواهند ماند و قلکی که هیچ گاه باز نخواهد شد.

به عقیده عموم مردم پل راه آهن ورسک شهرت خود را مدیون مهندس آلمانی سازنده اش است یعنی “مهندس ورسک “. او مطمئن بود پلی که ساخته است تحمل وزن قطار را دارد و به این ترتیب مسئولیت همه عواقب آن را پذیرفته بود و بالاخره پس از عبور ایمن قطار، نامش برای همیشه در خاطره روستاییان ورسک جای گرفت و سمبلی شد برای نمایش قدرت دانش و اراده. حالا روستای “عباس آباد” نیز “ورسک” نامیده می شد. ورسکیان داستان مهندس آلمانی و خانواده اش را نسل به نسل روایت کردند تا این افسانه تا به امروز همچنان پرشکوه جلوه نماید. اما این که او دقیقا که بود و سرنوشتش پس از ساختن پل چه شد اطلاعی در دست نیست و این ابهام افسانه او را زیباتر می ساخت.

از جنبه داستانی ورسک که بگذریم اولین پرسشی که در ذهن یک مهندس منتقد شکل می گیرد این است که آیا لزومی به ساخت چنین پلی در ارتفاع 120 متری با دهانه 66 متری در چنین شرایط سخت و صرف هزینه دو میلیون و ششصد هزار ریال وجود داشت؟ و این که آیا فقط یک نفر آن را طراحی و ساخته است؟کشف حقیقت پنهان در افسانه مهندس ورسک و یافت پاسخ لزوم ساخت پل، انگیزه ای برای شروع تحقیقات از سوی نگارنده شد.

” افسانه مهندس ورسک”

گردشگرانی که جاده فیروزکوه را برای رسیدن به استان های شمالی بر می گزینند به اشتیاق تماشای پل راه آهن ورسک و مرور افسانه اش راه را کج می کنند. ورسک نماد پیروزی فن آوری دانش راه و ساختمان بر سرسختی طبیعت کوهستانی شمال است. پنج طرف گردهم آمدند تا این پیروزی شکل بگیرد.

یورگن ساکسیلد (Jorgen Saxild) از دانمارک، هاری هکلین (Hary Hacklin) از سوئد، هانس ناتر (Hans Nater) از سوئیس، شرکت پیزاگالی (Pizza Galli) از ایتالیا و لادیسلاوس فون رابسویچ (Ladislaus Von Rabcewicz) از اتریش.

یورگن ساکسیلد مدیر عامل شرکت کامپساکس بهترین مهندسان راه و ساختمان جهان را فراخواند تا راهی برای طراحی مسیر عبور از کوه های بلند و مرتفع البرز پیدا کنند و بالاخره پل با هزینه 260 هزار تومان در ارتفاع 120 متری و با دهانه 60 متری ساخته شد.

هانس ناتر

هانس ناتر متولد سوم نوامبر 1886 در برن سوئیس بدنیا آمد و تحصیلاتش را در پلی تکنیک زوریخ گذراند. در ریاضیات استعداد عجیبی داشت و همین موضوع او را به سمت پل سازی سوق داد. مدتی در پروژه راه آهن ترکیه به پل سازی مشغول بود. سپس در ایران مشغول به کار شد و پل های بسیاری را طراحی نمود. حقوق وی ماهیانه 17 هزار ریال بود. وی بعد از جنگ دوم جهانی سه بار به ایران مراجعت کرد ولی بر اثر بیماری و شدت ضعف مجبور به بازگشت به سوئیس شد و در 11 اوت 1954 درگذشت. طرح پل و نظارت بر گروه محاسبین پل ورسک بر عهده او بود.

رابسویچ

لادیسلاوس فون رابسویچ (متولد 12 ژوئن 1893) تحصیلاتش را در شهرهای گراتس و وین گذراند. وی همچنین مدیر ساخت راه آهن آناتولی جنوبی بود. وی از سال 1932 تا 1938 در ایران اقامت نمود. در چهار سال اول درگیر احداث مسیر خط آهن از رشته کوه البرز بود. بعدها رئیس مدیریت نگهداری در وزارتخانه و مشاور تونل در بخش راه آهن جنوب (و نیز تونل های جاده چالوس) گردید و در تمام این مدت خانواده اش (همسر و دو دخترش) همراهش بودند.

آن ها ابتدا در منطقه عباس آباد (ناحیه ورسک) زندگی می کردند و سپس به تهران رفتند. رابسویچ تجارب خود را در احداث راه آهن سراسری (شمال – جنوب) ایران به صورت مقالات در نشریات معتبر علمی و فنی اتریش به چاپ رساند.

وی در مقاله ای چنین عنوان می کند:

اعجاب انگیز ترین بخش در تمام خط شمالی پروژه، پل دره ورسک (عباس آباد) است که از کف دره 120 متر ارتفاع دارد. تمام مراحل ساخت تحت کنترل شدیدی، نظارت و اجرا شد. در طول زمستان ورودی هر دو تونل برای سلامت کار بسته شد. ساخت پل در نوامبر 1934 (اواسط آبان 1313) آغاز و ساخت داربست در ماه می 1935 (اواسط اردیبهشت 1314) به پایان رسید. پل به طور کامل در سپتامبر 1936 (اواسط شهریور 1315) به اتمام رسید.

رابسویچ در سال های جنگ جهانی دوم تونل های مهمی را در کشورهای مختلف ساخت. در سال 1951 دکترای خود را از دانشگاه فنی گراتس اخذ کرد و به عنوان مشاور سازمان ملل در سال های 1956 تا 1958 در ونزوئلا خدمت کرد. وی یکی از بنیانگذاران روش نوین تونل زنی اتریشی است که به نام (NATM(New Austrian Tunneling Method) معروف است.وی هفت روز پس از دریافت نشان ویلهلم اکسنر به طور ناگهانی در 19 دسامبر 1975 درگذشت.

نمای روستای عباس آباد در سال 1313 (که در سال 1316 به ورسک تغییر نام یافت) قبل از احداث پل. خانه رابسویچ در سمت چپ دره قرار گرفته است.

کارگران به سمت کارگاه ورسک می روند

سکوی بتنی تکمیل شده که بر روی آن شش مجموعه نگهدارنده قالب بخش قوسی پل قرارگرفته است.

لادیسلاوس فون رابسویچ (Ladislaus von Rabcewicz): معروف به مهندس ورسک، متولد 12 ژوئن 1893. وی فرزند یک ملاک بود. تحصیلاتش را در شهرهای گراتس و وین گذراند. با شروع جنگ جهانی اول تحصیلاتش متوقف شد. وی به ارتش پیوست و مدتی در لهستان دانشجوی افسری بود. در ژوئن 1918 موفق شد تحصیلاتش را به پایان ببرد. چندسالی در راه آهن هند – هلند مشغول به کار شد. در سال های 1928 تا 1931 مدیر ساخت راه آهن آناتولی جنوبی بود. سپس به ایران آمد و بخش سختی از راه آهن را اجرا کرد.

وی از سال 1932 تا 1938 در ایران اقامت نمود. در چهار سال اول درگیر احداث مسیر خط آهن از رشته کوه البرز بود. بعدها رئیس مدیریت نگهداری در وزارتخانه و مشاور 146 تونل در بخش راه آهن جنوب (و نیز تونل های جاده چالوس) گردید و در تمام این مدت خانواده اش (همسر و دو دخترش) همراهش بودند. آن ها ابتدا در منطقه عباس آباد (ناحیه ورسک) زندگی می کردند و سپس به تهران رفتند.

در این خصوص وی به طور مداوم با کارل ترزاقی مدرس مشهور رشته مکانیک خاک دانشگاه وین در ارتباط بود. او در سال های جنگ جهانی دوم تونل های مهمی را در کشورهای مختلف ساخت. در سال 1951 دکترای خود را از دانشگاه فنی گراتس اخذ کرد و به عنوان مشاور سازمان ملل در سال های 1956 تا 1958 در ونزوئلا خدمت کرد. وی یکی از بنیانگذاران روش نوین تونل زنی اتریشی است که به “ناتم (NATM(New Austrian Tunneling Method)” معروف است. وی هفت روز پس از دریافت نشان ویلهلم اکسنر به طور ناگهانی در 19 دسامبر 1975 درگذشت.