چاقی در نوجوانان و عوارض ناشی از آن

چاقی در نوجوانان طبق شاخص توده بدنی یا بی ام آی (BMI) و از طریق مقایسه ی قد و وزن فرد با همسن و سال هایش تعیین می شود و در صورتی که شاخص توده بدنی (BMI) فرد از 95٪ هم سن و سال هایش بیشتر باشد چاق به حساب می آید. طی30 سال گذشته چاقی در نوجوانان افزایش چشمگیری داشته و بیش از دو برابر شده است.

هر چند عوارض چاقی عمدتاً مربوط به سنین بزرگسالی است اما نوجوانان نیز ممکن است عوارضی همچون فشار خون بالا و دیابت نوع دو را تجربه کنند. همچنین احتمال اینکه این افراد در بزرگسالی نیز به چاقی مبتلا شوند بیشتر است. علی رغم درمان های مختلفی که برای چاقی توصیه می شود اما موفقیت این روش ها در طولانی مدت چندان زیاد نیست و درمان چاقی همچنان با چالش های زیادی مواجه می باشد.

چه عواملی منجر به چاقی در نوجوانان می‌شوند؟

عوامل زیر احتمال ابتلا به چاقی در نوجوانان را افزایش می دهند:
• ژنتیک: چاقی ممکن است از طریق پدر و مادر به ارث برسد. در صورتی که حتی یکی از والدین چاق باشد این احتمال وجود دارد فرزند آن ها به چاقی مبتلا شود. محققان در حال بررسی ارتباط ژنتیک، محیط و چاقی هستند.
• متابولیسم: سوخت و ساز بدن و نحوه ی استفاده از انرژی در هر فرد متفاوت است. علاوه بر آن هورمون ها نیز اثرات متفاوتی بر افراد دارند و ممکن است در چاقی نوجوانان نیز نقش داشته باشند.
• عوامل اجتماعی و اقتصادی: چاقی و شرایط اقتصادی به هم مرتبط هستند. میزان چاقی در قشرهای کم درآمد جامعه معمولاً بیشتر است زیرا این افراد دسترسی کمتری به غذاهای مقوی و سالم یا امکانات ورزشی دارند.
• سبک زندگی: پرخوری و کم تحرکی منجر به چاقی می شود. مصرف شکر، غذای پرچرب و فرآوری شده و ورزش نکردن می تواند افزایش وزن و چاقی را به همراه داشته باشد. همچنین نشستن پای تلویزیون و کامپیوتر از دیگر عوامل ابتلا به چاقی در کودکان و نوجوانان می باشد.

علائم چاقی در نوجوانان

اولین نشانه ی چاقی، مقدار بیش از حد چربی بدن می باشد که اندازه گیری آن به طور مستقیم مشکل است و بنابراین با استفاده از شاخص توده بدنی (BMI) تعیین می گردد. برای تعیین بی ام آی در نوجوانان، قد و وزن آن ها را با سایر افراد هم جنس بین سنین 2 تا 20 سال مقایسه می کنند. در صورتی که BMI بین صدک 85 تا 95 باشد، فرد دارای اضافه وزن است و در صورتی که BMI بیشتر از صدک 95 باشد، فرد چاق محسوب می شود.

نحوه تشخیص چاقی در نوجوانان

چاقی در نوجوانان توسط پزشک و با استفاده از شاخص توده ی بدنی (BMI) تشخیص داده می شود.

• در صورتی که BMI براساس سن و جنسیت در صدک 95 یا بیشتر باشد یا BMI بیشتر از 30 باشد نوجوان باید تحت چکاپ کامل قرار بگیرد.
• در صورتی که BMI بر اساس سن و جنسیت بین صدک 85 تا 95 باشد یا BMI برابر با 30 باشد نوجوان باید در رابطه با بیماری های مرتبط با چاقی غربالگری شود و موارد زیر مورد بررسی قرار گیرند:
• سابقه بیماری های قلبی عروقی مانند کلسترول بالا، دیابت و چاقی در خانواده
• فشار خون بالا
• سطح کل کلسترول
• میزان افزایش BMI در سال
• نگرانی نوجوان در مورد اضافه وزن خود

عوارض چاقی در نوجوانان

چاقی ممکن است باعث ایجاد عارضه های دیگر در فرد شود و سلامت نوجوان را تحت تأثیر قرار دهد. عوارض چاقی شامل موارد زیر می باشد:

آسم

چاقی می تواند خطر ابتلا به آسم را بالا ببرد. مشکلات تنفسی ناشی از اضافه وزن باعث می شود فرد از همراهی با همسن و سالان و ورزش کردن یا پیاده روی با آنها جا بماند.

وقفه تنفسی در خواب (آپنه خواب)

وقفه ی تنفسی یا آپنه خواب نوعی اختلال است که باعث قطع موقت یا کاهش تنفس در خواب می شود و در نوجوانان و بزرگسالان دارای اضافه وزن، شایع است. آپنه خواب همچنین می تواند احساس خستگی، مشکل تمرکز و یادگیری و مشکلات قلبی را به همراه داشته باشد.

فشار خون بالا

فشار خون بالا باعث می شود فعالیت قلب شدیدتر شود و در بلند مدت مشکلات قلبی و عروقی برای فرد ایجاد گردد.

کلسترول بالا

چربی بالای خون مانند کلسترول بالا، HDL پایین (کلسترول خوب) و تری گلیسیرید بالا احتمال سکته ی قلبی یا مغزی را افزایش می دهند.

سنگ کیسه صفرا

ته نشین شدن صفرا در کیسه صفرا، سنگ صفرا را به وجود می آورد که ممکن است با درد همراه باشد و به جراحی نیاز داشته باشد.

کبد چرب

به تجمع چربی در کبد، کبد چرب گفته می شود که ممکن است التهاب، اسکار و آسیب دائمی کبد را در پی داشته باشد.

درد عضلات و مفاصل

فشار ناشی از اضافه وزن می تواند باعث فرسودگی مفاصل و ایجاد درد شود و در سنین بالاتر به آرتروز منجر شود.

لغزش اپی فیز سر استخوان ران

در این بیماری سر استخوان ران جا به جا شده و می لغزد که با درد همراه است و برای پیشگیری از فشار و آسیب بیشتر به مفصل به جراحی نیاز است.

تومور کاذب مغزی

تومور کاذب مغزی یا سودوتومور سربری یک بیماری نادر در افراد چاق است که فرد، علائم تومور مغزی مانند سردرد، استفراغ و دو بینی را نشان می دهد اما در واقع توموری در کار نیست و این علائم به علت فشار در مغز ایجاد می شوند.

سندرم تخمدان پلی کیستیک

هر چند تستوسترون هورمونی مردانه است اما زنان نیز مقداری تستوسترون در بدن خود دارند. در صورتی که میزان تستوسترون در زنان بالا باشد منجر به سندرم تخمدان پلی کیستیک می شود که باعث پریودهای نامنظم، رویش بیش از حد مو و آکنه در این افراد می گردد.

دیابت و مقاومت به انسولین

انسولین هورمونی است که مقدار گلوکز یا قند خون را کنترل می کند. در صورتی که فرد اضافه وزن داشته باشد در کار انسولین اختلال ایجاد می شود و قند خون افزایش می یابد. مقاومت به انسولین در نوجوانان دارای اضافه وزن می تواند منجر به دیابت و پیش دیابت شود.

افسردگی

به دلیل اینکه در فرهنگ مدرن داشتن اندام لاغر ایده آل است افراد دارای اضافه وزن یا چاق ممکن است از شرایط خود ناراضی باشند و از این بابت رنج ببرند. ممکن است خود را سرزنش کنند و افراد ضعیف یا تنبلی به نظر بیایند.

چاقی در نوجوانان می تواند عزت نفس آن ها را کم کند و بر روابط اجتماعی و سلامت عاطفی آنها تأثیر بگذارد. برخی از نوجوانان پسر از اندازه سینه خود احساس شرم می کنند و به دنبال راهی برای درمان آن می‌گردند؛ راه هایی که ممکن است سلامت آنها را به خطر بیندازد. بنابراین به والدین این دسته از نوجوانان توصیه می‌شود تا قبل از هرگونه اقدام خطرناکی، فرزند خود را به نزد یک پزشک ببرید تا بهترین روش درمانی را پیش روی شما بگذارد.

پیشگیری از چاقی در نوجوانان

چاقی در نوجوانان معمولاً به دلیل عادات غذایی ناسالم، کم تحرکی و ژنتیک رخ می دهد.
رعایت نکات زیر به نوجوانان کمک می کند تناسب اندام خود را حفظ کنند:
• به جای تمرکز روی وزن کودک روی کل خانواده تمرکز کنید. عادات غذایی بد را ترک کنید و میزان فعالیت بدنی خود را افزایش دهید.
• الگوهای مناسبی برای فرزندتان باشید. در صورتی که غذاهای سالم مصرف کنید و فعالیت بدنی داشته باشید به احتمال زیاد فرزندتان نیز از شما الگوبرداری کند.
• فعالیت بدنی را تشویق کنید. کودکان در هر روز باید حداقل یک ساعت فعالیت بدنی داشته باشند.
• تماشای تلویزیون را محدود کنید. مدت زمان تماشای تلویزیون و نشستن پشت کامپیوتر در نوجوانان باید کمتر از 2 ساعت در روز باشد.
• میان وعده های سالم در دسترس داشته باشید. در یخچال به جای نوشابه، شیر بدون چربی یا کم چرب قرار دهید. تنقلات حاوی قند و چربی را با میوه و سبزیجات تازه جایگزین کنید.
• روزانه حداقل پنج وعده میوه و سبزیجات مصرف کنید.
• آب زیاد مصرف کنید. فرزندتان را تشویق کنید به جای نوشیدنی های حاوی شکر، آب میوه صنعتی، نوشیدنی های گازدار و ورزشی، آب بیشتری مصرف کند.
• فرزندتان را تشویق کنید خواب کافی داشته باشد. تحقیقات نشان داده است زود خوابیدن باعث کاهش چاقی در نوجوانان می‌شود.

پیشنهاد مطالعه بیشتر:کاهش عملکرد تحصیلی با چاقی نوجوانان ارتباط دارد