شاید ضرب المثل چیزی که عوض دارد گله ندارد؛ را شنیده باشید. بارها در تاریخ اتفاقاتی رخ داده است که این ضرب المثل را به یاد مردم آورده است. حکایت تاریخی زیر هم از همین موارد است.
سلطان عبدالحمید میرزا فرمانفرما (ناصرالدوله) حاکم کرمان در دوران قاجار در یکی از سفرهایش به بلوچستان چند تن از سرداران بلوچ از جمله سردار حسین خان را دستگیر کرده و با غل و زنجیر روانه کرمان می کند. پسر خردسال سردار حسین خان را نیز همراه پدر زندانی می کنند. بعد از چند روزی فرزند سردار حسین خان در زندان به دیفتری مبتلا می شود و او هر چه التماس و زاری می کند که فرزند بیمارش را از زندان آزاد کنند تا شاید بهبود یابد، ترتیب اثر نمی دهند.
سردار حسین خان به افضل الملک، ندیم فرمانفرما متوسل می شود. افضل الملک نزد فرمانفرما می رود و وساطت می کند اما باز هم نتیجه ای نمی بخشد. سردار حسین خان حاضر می شود پانصد تومان از تجار کرمان قرض کرده و به فرمانفرما بدهد تا کودک بیمار او را آزاد کند اما باز هم فرمانفرما نمی پذیرد.
افضل الملک به فرمانفرما می گوید: قربان آخر خدایی هست، پیغمبری هست، ستم است که پسری در کنار پدر در رندان بمیرد اگر پدر گناهکار است، پسر که گناهی ندارد. فرمانفرما پاسخ می دهد: در این مورد چیزی نگو. فرمانفرمای کرمان، نظم مملکت خود را به پانصد تومان رشوه سردار حسین خان نمی فروشد.
همان روز پسر خردسال در زندان در برابر چشمان اشکبار پدر، جان می سپارد. دو سه روز پس از این ماجرا یکی از پسرهای فرمانفرما نیز به دیفتری دچار می شود. هر چه پزشکان برای مداوای او تلاش می کنند اثری نمی بخشد. به دستور فرمانفرما پانصد گوسفند قربانی می کنند و به فقرا می بخشند اما نتیجه ای نمی دهد و فرزند فرمانفرما جان می دهد.
فرمانفرما از این ماجرا بسیار اندوهگین می شود. دریکی از همین روزها افضل الملک وارد اتاق فرمانفرما می شود فرمانفرما با حالی پریشان و گریان با صدایی بلند می گوید:
افضل الملک! باور کن که نه خدایی هست و نه پیغمبری! والا اگر من قابل ترحم نبودم و دعای من موثر نبوده، لااقل به دعای فقرا و نذر و اطعام پانصد گوسفند می بایست فرزند من نجات می یافت.
افضل الملک در حالی که فرمانفرما را دلداری می دهد می گوید:قربان این فرمایش را نفرمایید، چرا که هم خدایی هست و هم پیغمبری، اما می دانید که فرمانفرمای جهان نیز نظم مملکت خود را به پانصد گوسفند رشوه فرمانفرما ناصرالدوله نمی فروشد.
و این چنین یادآور می شود که چیزی که عوض دارد گله ندارد…
معنی چیزی که عوض داره گله نداره یعنی چه؟
۱- یعنی اگر به دیگران ظلمی کردی و همان ظلم را نیز در حق تو کردند نباید گله و شکایت کنی زیرا عوض آن را دریافت کرده ای.
۲- کسی از جانب شخص دیگری مورد آزار و اذیت واقع شده و پس از مدت ها، شرایط طوری میشود که شخص اذیت شده فرصت را مناسب می بیند که جبران کند! به همین دلیل او نیز کسی را که قبلا اذیتش می کرده اذیت می کند. درواقع جزای عمل او را به او نشان میدهد و او حق هیچ گله ای ندارد.
