کودکان بیش فعال

سخنی با والدین, مشاوره

اختصاصی نشریه اینترنتی نوجوان‌ها:

اکثر خانواده ها، نگرانیهایی در ارتباط با فرزندان بیش فعال خود مطرح می کنند و از من چاره جویی می کند که با فرزندان بیش فعال خود چگونه برخورد کنند. این نوشته در پاسخ به آنان و در راستای رفع نگرانیهای مربوط تهیه شده است. امیدوارم خانواده های محترم و مدیران آموزشی و آموزگاران گرامی، با مطالعه این مختصر در خدمت این عزیزان در آینده و دانش آموزان بیش فعال را با حمایت و هدایت در راستای سازندگی و بهینگی قرار دهند تا هم رضای خداوند متعال را جلب نمایند و هم راضی از عملی باشند که به خیر منتهی شده است. استدعای من این است اگر در بهره گیری از شناختی که با این نوشته حاصل می شود موفق بودند من و سایر افرادی که در تدارک فرآیند این علم یاری رسان بوده اند از دعای خیر فراموش نفرمایند.

1.مقدمه:

اگر روزی باغچه خانه خود را تماشا کردید و دیدید گل های باغچه شما پژمرده شده اند گل ها را نفرین و تنبیه نکنید بدانید بخشی از گناه آن، به عهده کار خود شما بوده است که بموقع به آن آب نداده اید. و دورش را از علف های هرز پاک ننموده اید، طبیعی است “گل” زیبا و تشنه است، شوق طبیعت و محیط اطراف خود را هم خورده است. و گل زیبا و قشنگ نه زبان مقاومت داشته است نه پای فرار. فرزندان ما، گاهگاهی از چنین وضعیتی برخوردار می شوند.متاسفانه گرفتار چنبره چیزهایی می شوند که با زبان بی زبانی کودکی، قدرت بیان درد و مشکل خود را ندارند ولی ما، نارسائیها را در رفتارهای آنان ملاحظه می کنیم. و به سرعت باید کمک کنیم تا رفع نارسائی شود. عمر گل کوتاه است. ولی عمر انسان بسیار دراز و زیاد است. نباید اجازه بدهیم غم و اندوه و تنهایی او را فراگیرد. کودکان ما،ثمره اعمال و رفتار ما در خانواده است و مواظب باشیم گناه خود را به گردن دیگران نیاندازیم. نقش مدرسه هم زیاد است و ولی هرگز به نقش خانواده نمیرسد. مدرسه چه بسا در نقش مأمن و پناهگاه برای دانش آموزان ظاهر شود.

2.کودکان بیش فعال را چگونه شناسایی کنیم

اگر در هر موقعی از سن کودکان خود رفتار غیر عادی در آنان ملاحظه کردید کنجکاو باشید. آیا این رفتار غیر عادی فشار جسمانی دارد یا نه؟

اگر فشار جسمانی داشت با پزشک خانواده مشورت کنید تارفع مشکل کند اگر فشار جسمانی نبود با مراکز مشاوره و یا روانشناسان تماس بگیرید تا علت رفتار غیر عادی فرزندان شما را یافته و شما را راهنمایی کنند. کودکان بیش فعال، پر تحرک، بی توجه یا کم توجه به امور ، ارائه رفتارهای ناگهانی و شدید پیش بینی نشده هستند و معمولاً این مشکلات قبل از سن ورود به آمادگی و در درون خانواده آغاز می شود. پس یک بار دیگر عرض می کنم کودکان بیش فعال ویژگیهای زیر را خود بروز میدهند .

الف. پر تحرک ولی فاقد نظم خاص در رفتار

ب. بی قرار و مشکل در حفظ ارتباط اجتماعی با دیگران

ج. کم توجه و گاهی بی توجه به امور و تذکرات در نتیجه در مدرسه با مشکل درسی روبرو می شوند.

د. نشان دادن رفتار هایی از خود که قابل پیش بینی نیست نتایج و اثرات رفتار های فوق در اطرافیان کودک، نگرانی و خستگی است

3.تشخیص کودکان بیش فعال

رفتار غیر عادی در کودکان بیش فعال قبل از سه سالگی ظاهر می شود ولی تا قبل از حضوردر مدرسه تشخیص آن برای والدین سخت است. ولی دانش آموزان وارد پایه ابتدایی و یا آمادگی شدند؛ معلمان انتظار دارند دانش آموزان آنان «آرام و دارای آرامش» و دقت و توجه به امور و تمرکز حواس داشته باشند، ولی اولین علائم بیش فعال بودن در کلاس بروز و ظهور پیدا می کند و آن «پر تحرکی» و «بی قراری» این کودکان در کلاس است. و نمی توانند در کلاس آرام باشند و حرکات پیش بینی نشده ای مانند بهم زدن بازی کودکان دیگر و یا حمله به دیگران را از خود بروز میدهند. این بی قراری . پر تحرکی، بیشتر از زنگ سوم و یا اواخر زنگ دوم مشاهده می شود. علی الظاهر کودکان بیش فعال، زود خسته می شوند، و خستگی خود را با بی قراری و بی نظمی نشان میدهند. و چون نظم کلاس را بهم می زنند و در انجام تکالیف و یادگیری دروس نیز، مشکل دارند( با اینکه هوش آنان معمولاً بیشتر است) توسط معلم، به دفتر معرفی می شوند. دفتر نیز کودک را تنبیه و توبیخ می کند! درست مثل پزشکی که بیمارش را عوض درمان کتک بزند!!

برای کمک به این نوع از کودکان هم خانواده و نیز معلمان نقش بس مهمی می توانند ایفا کنند

4. وظایف معلمان و خانواده با کودکان بیش فعال

4.1. معلمان

من در اینجا بیشترین حرفم با مربیان محترم آمادگی و آموزگاران گرامی پایه های اول دوم و سوم است. عزیزانی که بیشتر بانوان گرامی هستند و احساس مسئولیت آنان در مقابل دانش آموزان بیشتر از ما آقایان می باشد. اگر با چنین دانش آموزانی روبرو شدید، از میدان در نروید. و خود را بازنده نشان ندهید. آنها،بیشتر با دانش آموزان برخورد انضباطی می کنند ولی ما معلمان برخوردمان با دانش آموزان «سازندگی» و «درمان آموزشی» است. لطف کنید در برخورد با دانش آموزان بیش فعال به شرح زیر اقدام فرمایید

· کودکان بیش فعال را شناسایی کنید.
· با مشاور مدرسه در مورد آنان صحبت فرمائید تا بیش فعال بودن آنان تایید شود.
· مدرسه بخصوص«مدیر» و «معاون» را از جریان مطلع فرمائید. تا در برخورد های بعدی با آنان نه به عنوان «خاطی» بلکه به عنوان فردی که به کمک و حمایت آنان نیاز دارد برخورد نمایند.
· آنان را در ردیف اول کلاس قرار دهید
· در موقع صحبت در کلاس و تدریس، گاهگاهی آنان را با نام مورد توجه و اشاره قرار دهید
· هر 150 دقیقه یا 20 دقیقه(وسط جلسه درس یا کلاس ) به آنان فرصت رفتن از کلاس به بیرون را فراهم آورید. این فرصت به بهانه خواستن چیزی از دفتر، یا بردن پیامی به معاون و یا مدیر مدرسه و یا بابای پیر مدرسه می تواند باشد.
· چون این گروه از دانش آموزان در «روخوانی» مطالب و یادگیری ریاضی مشکل دارند. وقتی در «نوشتن» نیز اشکال دارند، هفته ای دو یا سه بار بطور خصوصی در کلاس و یا در دفتر با این دانش آموزان کار کنید؛ موثر خواهد بود. دست آنان را بگیرید و چند دقیقه ای در حیاط مدرسه راه بروید و با آنان محبت کنید.

از نتایج عمل و کارهای خود «با اجازه مدیر مدرسه» خانواده را آگاه سازید. تا آنان نیز در مقابل با شما با فرزندان خود، کار کنند.

مطمئن باشید موفق می شوید. و آینده یک انسان را می سازید. اجازه بدهید از مدرسه ها و خودمان( معلمان) نیز گلایه ای داشته باشیم. از زمانی، مدرسه ها دچار اشکال و ایراد شدند. که مدرسه را با ساعت عجین کردند. و زنگ انتهای کار در مدرسه ها به صدا درآمد. گویی معلم کارمند است و زودتر از دانش آموزان از مدرسه فرار می کند. مدرسه و آموزش و پرورش عین زندگی و خود زندگی است، تعطیل بردار نیست. خداوند به داد همه ما برسد.

4.2.خانواده

· با همکاری پزشک خانواده سالی یک بار میزان ویتامین A، ید، و آهن و پروتئین و سایر فاکتور های حیاتی فرزندان خود را کنترل کنید چه بسی اختلال در آنها، باعث بروز نارسایهای می شود که جبران آن در آینده مشکل باشد.
· از بیش فعال بودن فرزند خود مطمئن باشید. با روش های ساده و عمومی فقط می توانیم«شک» کنیم. بیش فعال بودن فرزند شما را، باید یک کلینیک روانشناختی تایید کند. در شهرستانهای بزرگ مطمئن ترین محل، دانشگاه ها و مراکز مشاوره و روانشناختی است. معلمان فقط می توانند شک خود را با شما در میان بگذارند. ما معلمان حق نداریم دانش آموزی را به این اختلال منتسب کنیم ولی می توانیم شک خود را به خانواده انتقال دهیم و خانواده موظف است در اولین فرصت فرزند خود را به کلینیک های دانشگاهی و غیره هدایت و نتیجه را به مدرسه گزارش نماید. اگر خانواده در این کار، اهمال و سستی نشان دهد، مدیر مدرسه می تواند با اجازه خانواده و مقام بالاتر از خود مسئله را با مرکز مشاوره و روانشناختی وزارت آموزش و پرورش در میان بگذارد. بهترین رابط در این میان، مشاورین مدارس هستند. مدیران مدارس و معلمان کلاس ها، از آنها خوب استفاده کنند. مشاورین محترم مدارس نیز، خود را عقل کل ندانند، دائماً باید یافته های علمی در حوزه کودکان بیش فعال را مطالعه و مورد استفاده قرار دهند.
· بین پدر و مادر در نحوه رفتار با کودکان بیش فعال به هماهنگی بیشتری نیاز هست.
· مقرراتی در خانه برای فرزند خود وضع کنید و او را نیز در مواد مقررات قرار دهیم تا بداند اگر از مقررات موجود سرپیچی کند تنبیه خواهد شد. جریمه و تنبیه مانند«تماشا نکردن تلویزیون» می تواند باشد.
· همفکری با خانواده های دیگر، و بهره گیری از تجارب آنان
· کنترل رژیم غذایی فرزند خود؛ ترجیحاً از خوردن« چاشنی ها و مواد رنگی و شیمیایی، کاکائو، قهوه، نوشابه و تنقلات» با نظر پزشک خانواده و احتیاط در مصرف آنها.( تمامی موارد مذکور در تشدید رفتار کودکان مؤثر هستند.)
· ارتباط منطقی با فرزندان خود.

نتیجه گیری و نصیحتی مهم

خانواده های محترم و معلمین گرامی که، دانش آموز و فرزند بیش فعال دارید. بدانید فرزند و یا دانش آموز شما که بیش فعال است«طبیعی ولی پر هیجان» است آنان را در زمره آدم های بیمار طبقه بندی نکنید. آنان کودک هستند، توانایی دفاع از خود را ندارند، انگ بیماری به آنان نزنید. مدرسه مرکز درمان این نوع کودکان است. این موهبت خداوند به ما معلمان است که کمک کار، و یاری رسان کودکان باشیم. به تو خانواده محترم هم توصیه می کنم فرزند خود را حداکثر تا پایان کلاس پنجم ابتدایی با کمک معلم و مدرسه، مشاور مدرسه، کلینیک های مشاوره و روانشناختی و یا با راهنمایی پزشک خانواده خود درمان کامل کنید. اهمال در این کار، باعث پشیمانی شدید می شود. به نصایح و راهنمائیهای مدرسه توجه کنید.

بقلم حمید صراف اسماعیلی

برنامه ریز و پژوهشگر