یکی از اولین گام های آشنای با موسیقی شناخت سازها ست. سازها در جهان به شکل های مختلف ساخته و نواخته می شونداما همه آن ها در چند دسته بندی مهم قرار می گیرند.
در مجموع سازها به چند دسته تقسیم می شوند:
زهی (زهی مضرابی – زهی آرشه ای)
کلید دار یا کلاویه ای (سیمی – بادی – الکترونیک)
کوبه ای (پرکاشن)
بادی (بادی برنجی – بادی چوبی)
سازهای زهی
سازهای زهی خانواده ی گسترده ای دارند که می توان از این خانواده ی بزرگ به معروف ترین آن ها یعنی ویلون اشاره کرد. این ساز از بخش زهی آرشه ای این خانواده است. از برادران تنی این ساز می توان به ویلنسل، کنترباس، ویولا، کمانچه و قیچک اشاره کرد.
بخش دوم این خانواده یا زهی مضرابی ها با وجود تعدد گونه تقریبا ماهیتی همسان دارند. گیتار، ماندولین، بانجو، تار و سه تار، دوتار، چگور، سنتور و قانون نیز از این دسته اند.
هر چند شکل و نحوه ی ترکیب بندی ظاهری این سازها متفاوت است اما همگی برای اجرا نیاز به یک نوع نیروی ضربه ای و زخمه ای دارند. منظور از ضربه مثلا مضراب های سنتور (دو چوب کوچک و خمیده که مابین انگشت ها مهار می شود) و منظور از زخمه اجرای گیتار با ناخن است.
برای نمونه قطعه ای از ساز سنتور را با اجرای استاد پایور بشنوید.
سازهای کلاویه ای
سازهای کلاویه ای با وجود گستردگی کمتری که نسبت به خانواده ی قبلی دارند اما سیستم تولید صدای متفاوتی دارند. به عنوان مثال پیانو با استفاده از ضربه های نوعی مضراب به سیم هایش تولید صدا می کند در حالی که ارگ کلیسا به وسیله ی دمیده شدن باد در لوله هایش به صدا در می آید و آکوردئون، گارمون از ابزار خرطوم مانندی که به بدن آویزان شده برای ایجاد صدا بهره می برد.
از رده ی دیگر سازهای کلید دار می توان به هارپسیکورد، کلاویکورد، پیانو الکتریک و ارگ الکترونیک اشاره کرد.
برای نمونه به قطعه ای از موسیقی که با پیانو به وسیله استاد انوشیروان روحانی نواخته شده گوش کنید.
سازهای کوبه ای
خانواده سازهای کوبه ای نیز جمعیتی انبوه دارد. انواع طبل، انواع سنج، انواع ناقوس ها و سازهای دیگر مثل نقاره، تنبک، دف، دایره، قاشقک و دهل نیز از این رده هستند.
برای نمونه به قطعه ای از استاد حسین تهرانی به نام صدای لوکوموتیو که با تنبک نواخته شده گوش کنید.
سازهای بادی
خانواده ی سازهای بادی با دو نوع بادی چوبی و بادی برنجی چندان گستردگی چشمگیری ندارند اما از تنوع ساختار بالایی برخوردارند.
فلوت و فلوت پیکولو، کلارینت، نی و پن فلوت، اوکارینا، سازدهنی (هارمونیکا) و نی لبک از گروه سازهای بادی چوبی اند.
ترومپت، ترومبون، توبا، فاگوت، شیپور، سرنا، هورن و فلوت ریکوردر از رده سازهای بادی برنجی هستند.
برای نمونه به صدای نی استاد حسن کسایی گوش کنید.
از ترکیب این سازها ارکستر تشکیل می شود.
البته این ترتیب باید شکلی منطقی داشته باشد و هارمونی یا هماهنگی جذابی را به شنونده القا کند.
با ترکیب سازهای این خانواده ها می شود تم ها و سبک های دلنشینی را پدید آورد.
مثل موسیقی ارکسترال، رپ، تکنو، جاز و انواع دیگر موسیقی.
