نماد چرخ خورشید را امروزه به عنوان نمادی از حزب نازی آلمان و به اسم صلیب شکسته می شناسند . بخاطر جنایاتی که نازی های آلمان و هیتلر در جنگ جهانی انجام دادند ، این نماد امروزه نمادی منفور است اما نماد چرخ خورشید نمادی باستانی است و سابقه ای چند هزار ساله دارد و در بسیاری از تمدن های قدیمی مانند ایران و هند از آن استفاده می شده است. آن چیزی که عجیب و شگفت انگیز است، اشتراک این نشانه در میان تمدن های دور افتاده از هم است. معلوم نیست چگونه این نشانه به جوامع مختلف راه یافته است.
صلیب شکسته، صلیبی متساوی الاضلاع با بازوهای خم شده در زوایای قائم است. این زوایا در جهت عقربه های ساعت به دورهم می چرخند. این نشان از گذشته های دور نشانه خوشبختی و رفاه بوده است. چرخ خورشید در زبان سانسکریت که زبان قدیم هندی هاست (ساواستیکا) نامیده می شد. در تمدن بین النهرین این نماد بر روی سکه ها آمده است. مردم کشورهای اسکاندیناوی نیز چرخ خورشید را نشانه خدای ثور می دانسته اند.
در کشورهند هنوز این نماد در بین مذاهب مختلف واز جمله هندوها مورد توجه وستایش است. هندوها از نماد صلیب شکسته یا همان چرخ خورشید برای علامت گذاری در ابندای دفاتر حساب، آستانه درها و حتی متبرک کردن هدایا استفاده می کنند.
دو نوع صلیب شکسته
هندوها به دو نوع صلیب شکسته اعتقاد دارند اول صلیبی که جهت عقربه هایش خلاف عقربه ساعت است وبه آن ساواستیکا می گوبند این چرخ به سمت راست می چرخد نشانه خورشید است. نمونه دوم، چرخی است که به سمت چپ می چرخد وبیشتر به معنی شب و الهه وحشت است.
در سنت بودایی، سواستیکا نماد ردپاهای بودا است. این نشان اغلب در ابتدا و انتهای کتیبه ها قرار می گیرد و بوداییان تبتی مدرن از آن به عنوان تزئین لباس استفاده می کنند. با گسترش بودیسم، سواستیکا به چین و ژاپن نیز راه پیدا کرد.چینی ها وژاپنی ها از نماد چرخ خورشید برای نشان دادن کثرت، فراوانی، رفاه و عمر طولانی استفاده می کردند.
در آلمان نازی، سواستیکا (به آلمانی: Hakenkreuz)، با بازوهای موربش که در جهت عقربه‌های ساعت می چرخد، به نماد ملی تبدیل شد. در سال 1910، گیدو فون لیست، شاعر و ایدئولوژیست ملی‌گرای آلمانی صلیب شکسته را به عنوان نمادی برای همه سازمان‌های ضد یهود پیشنهاد کرد. هنگامی که حزب ناسیونال سوسیالیست در 1919-1920 تشکیل شد، این نشان را به عنوان نماد خود پذیرفت. در 15 سپتامبر 1935، صلیب شکسته سیاه روی یک دایره سفید با زمینه قرمزبه عنوان پرچم ملی آلمان معرفی شد. بالاخره استفاده از صلیب شکسته در جنگ جهانی دوم با تسلیم آلمان در ماه مه 1945 به پایان رسید.اگرچه این صلیب شکسته هنوز مورد علاقه گروه های نئونازی است.
