تا قبل از سال 1891 میلادی ورزش های فوتبال آمریکایی و بیسبال نزد مردم ایالات متحده بسیار محبوب و مورد توجه بودند. این دو ورزش به علت ویژگی های خاص خود نیاز به مکان بسیار بزرگ در فضای آزاد داشت .
بنابراین در فصول معینی از سال قابل اجرا بودند. از این رو دست اندرکاران بر آن شدند تا ورزشی اختراع کنند که از طرفی در تمام فصول سال قابل اجرا باشد و از طرف دیگر حد فاصل زمانی بین فوتبال و بیسبال را پر کند.
حاصل این افکار و اندیشه ها ورزشی شد به نام بسکتبال که امروزه پس از سپری شدن نزدیک به یک قرن و اندی از اختراع آن یکی از پر طرفدارترین و هیجان انگیزترین رشته های ورزش در دنیا است . دکتر نای اسمیت یکی از اساتید دانشگاه ورزشی اسپرینگ فیلد بود ورزشی را اختراع کرد که توپ در آن باشد ولی با ورزش های دیگر متفاوت باشد بنا براین در شروع کار دو سبد که مخصوص حمل میوه بود بر دیوار دو طرف سالن ورزش دانشگاه و در ارتفاعی بلندتر از قد یک انسان قد بلند نصب کرد و به دو گروه ازورزش کاران جوان دانشگاه آموزش داد که که توپی را دست به دست بدهند و سعی کنند آن را به درون سبد بیندازند در این حال ، تیم مقابل باید بکوشد که مانع از انجام این کار شود و توپ را هم از چنگ حریف بربایند و تصاحب کند.
نخستین مسابقه ای که به این ترتیب و به صورتی تجربی ترتیب یافت میان دو تیم 9 نفره در کالج اسپرینگ فیلد بود و اولین گل تاریخ بسکتبال را هم یکی از بازیکنان به نام “ویلیام چیلس” به سبد انداخت . بعدها شخصی به نام “فرانک ماهان” با توجه به این که در زبان انگلیسی سبد را بسکت و توپ را بال می گویند این ورزش را بسکتبال نامید. دکتر نای اسمیت ، برای آن که بازی بسکتبال خشن نشود ، مقررات دقیقی برای آن به وجود آورد . بعضی از مقررات اولیه بسکتبال چنین بود: 
بازیکنان حق نداشتند توپ را از دست هم بربایند *
بازیکنی که توپ را در اختیار داشت ، نباید با آن راه برود یا بدود *
هل دادن و هر نوع خشونت ممنوع بود *
فقط بازیکنانی که توپ را در اختیار نداشتند می توانستند به هر طرف بدوند و جا بگیرند*
*بازیکن توپ به دست باید توپ را به طرف یاران خود پرتاب کند و به آنها برساند
وسایل اولیه عبارت بودند از یک سبد هلو ، لاستیک داخل توپ فوتبال.
نحوه قرار گرفتن سبد هلو به این صورت بود که یا آن را روی پایه ای نصب می کردند و با به بالکن موجود در سالن متصل می شد. در کنار این پایه یا بالکن نردبانی قرار داشت که هر موقع توپ به ثمر می رسید چون ته سبد بسته بود یکی از بازیکنان از آن بالا می رفت و توپ را از داخل آن خارج می کردو بازی مجددا از نیمه زمین آغاز می شد. . در سال 1892 شخصی به نام “لئو آلن” سبد بسکتبال را که تا آن روز از ترکه چوب یا الیاف بود و به همین دلیل به زودی پاره و فرسوده می شد ، از سیم بافت تا استحکام بیشتری داشته باشد .
در سال 1982 یعنی به فاصله یک سال پس از اختراع بسکتبال مسابقه ای توسط دو تیم به نمایش گذاشته شد که یکی از تیم ها را دکتر نیسمیت و دیگری را آموس آلونرواستگ رهبری می نمود. پس از اجرای این نمایش بود که ورزش بسکتبال به سرعت توسعه و گسترش یافته و روز به روز محبوبیت بیشتری بین جوانان کسب نمود.
بسکتبال برخلاف بسیاری از ورزش های دیگر از ابتدای امر مورد توجه خانم ها نیز قرار گرفت و اولین تیم بانوان در سال 1891 در محل کار یا دانشکده مخترع آن تشکیل و در سال 1899 میلادی برای اولین بار کتاب قانون بسکتبال برای بانوان منتشر گردید.
اولین مسابقه رسمی بسکتبال در سال ۱۸۹۶ صورت گرفت. که در آن دیدار دانشگاه شیکاگو ۱۵ بر ۱۲ تیم دانشگاه آیوا را مغلوب کرد. اولین کشوری که بسکتبال در آن نفوذ کرد کانادا بود و بعد آن بود که کم کم در بین کشورهای دیگر از جمله فرانسه در سال ۱۸۹۳، چین و انگلستان و هندوستان در سال ۱۸۹۴ و ژاپن در سال ۱۹۰۰ وارد شد. در دایرةالمعارف بریتانیکا آمده است که این ورزش در سال ۱۹۰۱ میلادی برابر با ۱۲۸۰ ه. ش وارد ایران شده است. اما اولین نشانه‌های این ورزش در ایران در سال ۱۳۱۰ و ۱۳۱۱ توسط کارکنان سفارت خانه‌های خارجی در ایران دیده شده است. فدراسیون بسکتبال ایران در سال ۱۳۲۴ تشکیل شد و نخستین حضور بسکتبال ایران در میدان‌های بین‌المللی در بازی‌های المپیک ۱۹۴۸ لندن می‌باشد. بسکتبال در ایران در سال های 1310 به بعد به طور غیررسمی فعالیتش در بعضی از مدارس دنبال شد تا این که در سال 1314 این ورزش به طور رسمی بوسیله آقای فریدون شریف زاده معرفی شد و سریع در کلیه استان های کشور از طریق مدارس مدارس اشاعه پیدا کرد. در سال 1324 فدراسیون بسکتبال ایران تاسیس شد و نخستین حضور بسکتبال ایران در میدان های بین المللی ، در بازی های المپییک لندن در سال 1984 بود.
بسکتبال ورزشی است که در آن دو تیم شش نفره با هم رقابت می کنند و همه آن ها موظف هستند که توپ را فقط با دست خود لمس کنند . در این ورزش دوازده بازیکن (که هر تیم شش بازیکن دارد) و 2 داور که یکی به عنوان داور اول ودیگری به عنوان داور دوم است تشکیل این بازی را می دهند . همچنین یک توپ و دو سبد که هر سبد سهم یک تیم است و به عنوان دروازه آن ها به حساب می آید .بسکتبال در چهار دوره ۱۰ دقیقه‌ای (بین‌المللی) یا ۱۲ دقیقه‌ای (اِن.بی.اِی) انجام می‌شود. زمان استراحت بین دوره اول و دوم و بین دوره سوم و چهارم 3 دقیقه است وبین دوره دوم و سوم یعنی بین دو نیمه 15 دقیقه است . وقت اضافه در بسکتبال ۵ دقیقه می‌باشد. پس از استراحت بین دو نیمه زمین حمله و دفاع دو تیم عوض می‌شود. اصطلاحاً به زمین حریف، زمین حمله و به زمین خودی زمین دفاع گفته می‌شود. زمان‌های گفته شده زمان واقعی بازی است. یعنی زمانی که توپ در جریان نیست وقت بازی متوقف می‌شود. مثلاً زمانی که خطایی رخ داده‌است یا هنگام پرتاب آزاد زمان متوقف می‌شود. به همین دلیل زمان انجام یک بازی کامل بیشتر از مجموع عددی زمان‌های بالا است و معمولاً حدود دو ساعت طول می‌کشد.
