کتاب طلایی زیست‌شناسی

اگر بخواهم به یک نوجوان علاقه‌مند به حیوانات، گیاهان و آناتومی بدن انسان کتابی هدیه بدهم، «کتاب طلایی زیست‌شناسی» یکی از نخستین انتخاب‌هایم است. در کنار فصل‌های پُروپیمان این کتاب ۹۹ صفحه‌ای درباره پرندگان، خزندگان، ماهی‌ها و گیاهان، تصویرسازی‌هایی از این موجودات وجود دارد که احتمالا بزرگسالان را هم مشتاق خواندن و دنبال‌کردن موضوع‌های مختلف آن می‌کند.

تصویرسازی کتاب قدیمی «کتاب طلایی زیست‌شناسی» را یک هنرمند نوگرای آمریکایی انجام داده که در همان سال ۱۹۶۷ سبک و نگاه‌اش، مدرن و تازه بود و دوستداران زیادی را جذب کرد. چارلی هارپر، آناتومی، ساختار سلولی بدن، اکولوژی، تکامل، ژنتیک و فیزیولوژی را در حیوانات و انسان‌ها طوری تصویرسازی کرده که گاهی به جای خواندن، فقط تصویرها را نگاه می‌کنیم.

چارلی هارپر که در سال ۲۰۰۷ در ۸۷ سالگی درگذشت، در یک مزرعه در ویرجینیای غربی به دنیا آمده بود. در دوران کودکی و نوجوانی در مزرعه، بین حشرات و پرندگان وقت می‌گذراند و از آنها طرح می‌زد. آنقدر این دوران برایش زنده و سرشار از تصویر بود که در دانشگاه هم هنر را انتخاب کرد.
خودش گفته، وقتی به طبیعت نگاه می‌کند، مثلا پرهای پرنده را نمی‌بیند؛ شکل، رنگ، ترکیب، بافت و رفتار شگفت‌انگیز بال پرنده است که او را ساعت‌ها مشغول می‌کند و تصویر را در ذهن‌اش می‌سازد.

شاید همین نگاه است که یک پَر ِ پُرنقش‌ونگار پرنده را با آن همه ظرافت، در ساده‌ترین حالت هندسی با یک مثلت یا بیضی به شکل غریبی قابل‌ قبول می‌کند.
سبک او را که در این کتاب زیست‌شناسی، با چابکی و خوش‌طبعی دیده می‌شود، واقع‌گرای مینیمال (واقع‌گرای ساده‌گرا) نامیده‌اند.

با اینکه تصویرسازی این کتاب از سوی بعضی منتقدان، یکی از ماندگارترین و بهترین کارهای تصویری علمی برای نوجوانان و کودکان شناخته شده، اما چارلی هارپر در سال‌های اوج کارش، برای کتاب‌های زیادی در زمینه طبیعت تصویرسازی کرد. او برای سازمان پارک‌های ملی در آمریکا، باغ‌وحش‌های مختلف، پارک ملی اورگلیدز و … در قالب پوستر، کتاب و بروشور طرح‌های ماندگاری زده که هنوز در این پارک‌ها وجود دارد و چاپ می‌شود.
اما در همه این سال‌ها، این کتاب به عنوان زیست‌شناسی حیوانات و انسان، به زبان ساده، بدون پیچیدگی و با تصویرهایی گاه جذاب‌تر از متن، برای سنین پایین معرفی شده است.

چند بخش جذاب این کتاب از دید من اینها هستند:
چرا گیاهان و حیوانات به هوا نیاز دارند، مغزها و رفتارها، شکار با میکروسکوپ، خیلی بزرگ، خیلی کوچک و …
نویسنده‌های این کتاب،‌ جرالد ویز و رز ویلر هستند که با زبان ساده، زیست‌شناسی را در کنار تصویرهای رنگارنگ، توضیح داده‌اند. کتاب به زبان انگلیسی است اما به نظر من یکی از بهترین انتخاب‌ها برای ترجمه در کتاب‌های رده کودک و نوجوان است که می‌تواند به فارسی برگردد.

کتاب طلایی زیست‌شناسی
کتاب قدیمی که به ویژه برای تصویرسازی‌های چارلی هارپر از محیط زیست مشهور است.