در شیمی، «ایزومر» (Isomer) یا «همپار» مولکول هایی با فرمول شیمیایی یکسان ولی ساختار های متفاوت دارد. یعنی ایزومر دارای تعداد یکسان اتم از هر عنصر است، ولی ترتیب های متفاوتی از اتم هایشان در فضا وجود دارد.
واژه ایزومر اولین بار توسط شیمیدانی سوئدی به نام «جونز جیکوب برزلیوس» (Jöns Jacob Berzelius) استفاده شده است. این واژه از دو بخش «ایزو» از ریشه یونانی «Isos» و «مر» از ریشه «Meros» تشکیل می‌شود که به ترتیب به معنی «یکسان» و «بخش» هستند و در کل معنی «بخش‌های یکسان» می‌دهد.
ایزومرها الزاما خصوصیات یکسانی ندارند مگر این که گروه های یکسانی داشته باشند.
دو شکل اصلی از ایزومر وجود دارد: ایزومر ساختاری و ایزومر فضایی.
ایزومر ساختاری
ایزومرهای ساختاری به سه گروه تقسیم می‌شوند:
- ایزومرهای زنجیری (اسکلتی)
- ایزومرهای موقعیتی
- ایزومرهای گروه عاملی
در ایزومر ساختاری، اتم ها و گروه های عملکردی به روش های مختلف به هم وصل می شوند. این گروه شامل ایزومر زنجیره ای، ایزومر موقعیت و ایزومر گروه عملکردی می شود. در ایزومر زنجیره ای، زنجیره های هیدروکربن مقدار متغیری شاخه سازی دارد. در ایزومر موقعیت با موقعیت یک گروه عملکردی در زنجیره سر و کار دارد. در ایزومر گروه عملکردی، یک گروه عملکردی با ایزومر های مختلف جدا می شود.
تاتومر، ایزومر ساختاری از ماده شیمیایی یکسان است که به طور همزمان به یکدیگر تبدیل می شود. این نوع ایزومر خصوصیت شیمیایی دارد و در نتیجه، خصوصیت عکس العمل های مشخص به هر شکل مشاهده شده است. اگر واکنش تبدیل به اندازه کافی سریع باشد، تاتومر نمی تواند از یکدیگر جدا شود.
ایزومر فضایی
در ایزومر فضایی، ساختار اتصال یکسان است ولی موقعیت جغرافیایی اتم ها و گروه های عملکردی در فضا تفاوت دارد. در این ایزومر، موقعیت جغرافیایی اتم ها می تواند نسبت به هم نامتقارن باشد. در برخی از انواع ایزومر های فضایی نیز به ترکیب دقیق بستگی دارد.
ایزومرهای فضایی به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- «کانفورماسیون» (Conformation)
- «کنفیگراسیون» (Configuration)
