مسجد گوهرشاد

اختصاصی نشریه اینترنتی نوجوان ها

مسجد گوهرشاد در جنوب حرم مطهر حضرت علی بن موسی الرضا (ع) به دستور گوهرشاد بیگم همسر شاهرخ تیموری ساخته شد.
بنای مسجد در برگیرنده 4 ایوان بزرگ و 7 شبستان است. ایوان ها با این عناوین: ایوان جنوبی، ایوان مقصوره، ایوان شمالی معروف به دار السیاده، ایوان شرقی، ایوان اعتکاف، ایوان غربی، ایوان شیخ بهاءالدین نامیده می شوند.
ساخت مسجد گوهرشاد 12 سال به طول انجامید و معماری اصلی آن به احتمال زیاد به دست قوام الدین شیرازی معمار معروف دوره تیموری بوده است.
در جشن افتتاح مسجد، شاهرخ تیموری همسر گوهرشاد، قندیلی از طلا به وزن 14 کیلوگرم به حرم مطهر اهدا کرد.
مسجد به طرح کلاسیک ساخته شده است و به سبک مساجد چهار ایوانی ساخته شده است. در فواصل ایوان ها هفت شبستان و 6 در ورودی و خروجی است. ایوان ها در اضلاع صحن و به قرینه یکدیگر معماری شده اند.

مهم ترین و معروف ترین ایوان ها، ایوان مقصوره می باشد که در ضلع جنوبی واقع گردیده است و آن، یکی از معروف ترین ایوان های مساجد ایران است که انواع هنر ها برای تزیین این سازه به کار رفته است. از جمله کتیبه بایسنقر میرزا (فرزند گوهرشاد خاتون) که از بهترین ثلث نویسان عهد تیموری بود.
گنبد این مسجد بر بالای این ایوان قرار دارد. در این قسمت منبری وجود دارد که امروزه به نام حضرت صاحب الزمان (عج) خوانده می شود.
این منبر در دوره فتحعلی شاه قاجار ساخته شده است. خصوصیت بارز آن علاوه بر شیوه خاص قلم زنی و تزیینات منبت کاری آن عدم استفاده از هرگونه آهن و فلزی در ساخت آن می باشد.
مسجد گوهر شاد قدیمی ترین مسجد شیعه در خراسان می باشد. این بنا از نظر استحکام و ویژگی های معماری اسلامی و زیبایی در طراحی، اسلوب خط، کاشی کاری های معرق و غیر معرق، گچ کاری و دیگر تزیینات هنری و معماری سنتی بی نظیر، ممتاز و درخشان است.
در تمامی دیواره ها و درهای این مسجد اسامی جلاله، آیات شریفه قرآن، احادیث متبرک و اشعاری در مدح ائمه اطهار (ع) با خط ثلث، نسخ، نستعلیق و کوفی به دست بزرگان هنر آن دوره از جمله شاهزاده بایسنقر میرزا و امامی اصفهانی نوشته شده است.
هفت شبستان این مسجد با نام های گرم، سبزواری، تبریزی، نهاوندی، میلانی، نجف آبادی و علوی نامیده می شود که در آن ها جلسات قرآن، آموزش مسایل و مبانی مذهبی، سخنرانی، دعا و انواع مراسم دینی برگزار می گردد.
این سازه عظیم و کم نظیر در طول سال های متمادی دچار آسیب های فراوان طبیعی و انسانی قرار گرفته است و به این دلایل مرمت های زیادی را به خود دیده است. از جمله در عهد صفوی بعد از حمله ازبکان، در زمان شاه عباس مورد تعمیر و مرمت قرار گرفت. در زلزله 1084 ایوان مقصوره آسیب فراوان دید و بعد از آن مورد بازسازی قرار گرفت.
یکی دیگر از مرمت های مسجد گوهر شاد بعد از گلوله باران روس ها در سال 1330 هجری قمری بود که 9 سال بعد کاملا بازسازی شد.
ایوان مقصوره در سال 1339 هجری شمسی به صورت اساسی تخریب گردید و ساخت مجدد آن در سال 1341 خاتمه یافت.
یکی از دلایل شهرت این مسجد قیام مردم مشهد بر علیه رضا شاه بود که در این محل به رهبری شیخ بهلول شکل گرفت.
خاورشناسان به این بنا از نظر زیبایی رتبه 8 جهان را داده اند.